Sağlıkta yük SGK’ya, kar hastaneye gitti
Sağlıkta AKP döneminde yaşanan dönüşüm, şehir hastaneleri projesi ile bir üst aşamaya geçerken, 2005 yılında başlayan “sağlıkta dönüşüm programı”nın, sektörün ekonomik yapısında nasıl bir değişim yarattığına bakmakta yarar var.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yayınladığı 2016 yılı sağlık harcamaları verilerini, dönüşüm öncesi 2004 yılı ile sistemin temel tarafları açısından karşılaştırırsak ortaya çıkan sonuç şöyle:
Vatandaş: 2004’te toplam sağlık harcamalarının yüzde 19.24’ünü ödüyordu, 2016’daki payı yüzde 16.33’e geriledi. Sağlık harcamalarının dağılımında vatandaşın payında çok sınırlı bir azalma var. Uygulamanın ilk yıllarında hanehalklarının sağlık harcamalarındaki payının yüzde 20’nin de üzerine çıktığını da hatırlatalım.
Vatandaşın cebinden çıkan sağlık harcamaları içinde ilaç ve tıbbi gereçlerin payı yüzde yüzde 38.75’ten yüzde 33.75’e geriledi. Ayakta bakım hizmetlerinin vatandaşın sağlık harcamasındaki payı, ciddi bir düşüşle yüzde 35.60’tan yüzde 15.94’e inerken, hastanelerin payı neredeyse 4 katına çıkarak yüzde 10.76’dan yüzde 39.25’e fırladı.
Devlet: 2004’ten 2016’ye merkezi devletin toplam sağlık harcamalarındaki payı yüzde 25.51’den yüzde 23.99’a, il özel idareleri ile belediyelerin payı ise yüzde 1.66’dan yüzde 0.93’e geriledi. Toplam sağlık harcamaları, 12 yılda yüzde 298.91 artarken merkezi devletin sağlık harcaması yüzde 275.13, yerel yönetimlerin harcaması ise yüzde 123.67 arttı. Toplam sağlık harcamalarında, sağlıktaki enflasyondan arındırılmış reel artış yüzde 116.46 olurken merkezi devletin harcamalarındaki reel artış yüzde 137.89 oldu.
SGK: Toplam sağlık harcamaları içindeki yükü artan tek aktör SGK oldu. 2004’te toplam sağlık harcamalarının yüzde 44.07’sini üstlenen SGK’nın payı, 2016’da yüzde 53.58’e çıktı. SGK’nın harcamaları içinde ilaç ve sağlık gereçlerinin payı yüzde 50.36’dan yüzde 33.65’e inerken hastanelerin payı yüzde 46.98’den yüzde 56.19’a tırmandı.
Hastaneler: Toplam sağlık harcamaları içinde hastanelerin kasasına giren pay 2004’te yüzde 38.06 iken 2016’da yüzde 50.22’ye fırladı. Yatırımlar hariç toplam cari sağlık harcaması 12 yılda yüzde 293.27 artarken, hastanelerin gelirlerindeki artış yüzde 426.42’yi buldu. Hastanelerin yıl ortası Türkiye nüfusuna göre kişi başına elde ettikleri gelirdeki enflasyondan arındırılmış reel artış yüzde 184.65’i buluyor.
Doktorlar, klinikler: Ayakta bakım hizmetleri veren doktor, hastane ve kliniklerin sağlık harcamalarından aldıkları pay yüzde 14.70’ten yüzde 11.90’a geriledi. Ayakta bakım hizmetlerinin gelirindeki artış yüzde 175.52 oldu. Ayakta bakım hizmeti verenlerin nüfus başına gelirindeki 12 yıllık reel artış yüzde 74.72 ile hastanelerin yarısından az oldu.
Eczaneler: İlaç ve tıbbi gereç satanların payı yüzde 34.12’den yüzde 24.48’e düştü. Dönüşümle iş yükü ve stresi ciddi ölçüde artan eczanelerin gelirindeki 12 yıllık artış yüzde 186.21 ile hastanelerin yarısından az.
Görünen o ki sağlıkta dönüşümle harcama tarafında sistemin yükü SGK’nın üstüne yıkılırken kazanç tarafında yük hastanelere kaydırılmış. Şehir hastaneleri ile yeni faza geçen sürecin bu dengesizliği daha da artıracağını şimdiden söyleyebiliriz.
