Rusya’yla 268 gün sonra ilk buluşmadan ne beklemeliyiz...

Rusya Devlet Başkanı Putin ile Cumhurbaşkanı Erdoğan en son 15 Kasım 2015 günü G-20 toplantısında bir araya gelmişlerdi. Bundan 9 gün sonra SU-24 uçağının Türk F-16 uçağı tarafından düşürülmesi ile yaşanan kriz iki ülke ilişkilerinin bıcak gibi kesilmesi ve çok kötü etkilenmesi sonucunu getirdi.

Karşılıklı sert mesajlar sonrası Rusya’nın sebze meyve alımını kesmesi, Rus turistlerin gelişine engel olması, Türk müteahhitlerine çıkarılan zorluklar ve enerji projelerinin askıya alınması ile ilişkiler örnemli ölçüde sönümlendirdi. Erdoğan’ın dünkü ziyaretiyle 268 gün sonra bir buluşma sağlandı. 

Erdoğan, bu buluşmayı “Yeni bir beraberlik için yeni bir sayfa açıyoruz” diye değerlendirdi. Putin, “Geçen kasımdaki Rus pilotların öldürülmesinden sonra ilişkiler en düşük seviyeye indi. Türkiye’nin zorlu günlerinde bu ziyaret iyi niyetin ifadesidir. Bu gelişme iki ülkenin hayrına olacaktır” değerlendirmesini yaptı.

Uçak düşmesi öncesi iki ülke arasındaki ilişkiler önemli boyuttaydı. Dış ticaret hacmi  2012 yılında 21 milyar 886 milyon seviyesine ulaşmıştı. Dış ticaret dengemiz önemli doğalgaz alımı nedeniyle 2 milyar 48 milyon açık verdiğimiz bir dernge söz konusuydu. Rusya’nın iç sorunları nedeniyle 2014’te dış ticaretimiz 13 milyar 720 milyon dolar seviyesine inerken, dengede enerji satın almamız sürdüğü için 5 milyar 946 milyon dolara yükselmişti. Şimdi kriz öncesi söz konusu olduğu gibi 100 milyar dolarlık dış ticaretin yeniden hedeflenip, temellendirilmesi gerekiyor.

Kriz öncesi Türkiye’ye 5 milyon dolayında Rus turist geliyordu. Krizle birlikte Rus yönetiminin Rus turistlere Türkiye’ye gitmeyin uyarıları ve charter seferlerinin yasaklanması, tur şirketleri Türkiye turu yapmayın açıklamalarıyla 1 milyonun altına geriledi. 2016 yılında Antalyalı turizmciler anormal düşüş neneniyle , “Rus turistler sıfırlandı” açıklamalarını yaptılar. 

Rusyanın kriz sonrası meyve sebze alımınndan vazgeçmesi de tarım ürünleri ihracatımızda 1 milyar dolara varan önemli gerilemeye neden oldu.  

1988’den bu yana Türk mütahitleri Rusya’da  62 milyar dolarlık iş hacmini gerçekleştirmişti. 2014 yılında da 47  projede 3.9 milyar dolarlık yeni iş hacmi söz konusuydu. Uçak krizi sonrası müteahhitlerin iş yapma serbestisine Rusya önemli engeller koydu, zorluklar çıkarmaya başladı.

Türkiye-Rusya arasında önemli enerji projeleri Türk Akım, Mavi Akım gibi projeler söz konusu. Akkuyu Nükleer santralı yapımını da Rus devlet firması Rosatom yürütüyordu. Enerjide Rusya doğalgaz satışlarını ihtiyacı olduğu için sürdürürken, nükleer santral konusunun ne olacağı konusunda belirsizlikler gündeme gelmişti.

Bu ekonomik alanlarda Erdoğan-Putin buluşmasının soğukluğu gidereceği ve normaleşmenin başlayacağını düşünüyorum.

Bunun yanı sıra iki ülkenin Ukrayna ve Suriye konusunda ayrı düşmeleri konusunda da bir yakınlaşma olabilir. Çünkü Suriye sorununun çözümünde Amerika ve Rusya anlaşmış görünüyor. Türkiye’nin de yeni dönemde onların politikasına yakınlaşması Esat’a karşı sert tutumunu yumuşatması söz konusu olabilecektir. Suriye’de sorunun çözümü açısından bu da önemlidir.

Bütün bu tablo Erdoğan-Putin buluşmasının Türkiye-Rusya ilişkilerinin normalleşmesine yol açarak ekonomik gelişmeleri hızlandırabilecektir. Ama bölgedeki sorunların çözümü için işbirliği daha uzun zaman alacaktır diye düşünüyorum.