Rusya'nın DTÖ üyeliğinin yarattığı umut
Türkiye Rusya ticaretinde ilk önemli gelişme 80'li yılların sonunda barterla doğalgaz alımıyla başladı. Sovyetlerin dağılmasından sonra Rusya dış ticareti çeşitli alanlarda ve bavul ticaretinde gelişti. 2000-2008 yılı arasında 8 kat artarak 30 milyar dolarların üzerine çıktı.2009 krizinde geriledi şimdilerde 25 milyar dolarlar seviyesinde. Ancak ağırlıklı olarak enerji ithalatına dayalı. Rusya'nın DTÖ üyesi olmasıyla önümüzdeki 5 yılda 100 milyar dolara çıkması beklenen Rusya ticaretimizin olumlu gelişmesi için yüzde 21.4 ihracatımızın ithalatı karşılama oranın değiştirecek ihracat artırıcı projelergeliştirmeliyiz.
Dünya Ticaret Örgütünün Aralık ayı içersinde Cenevre toplantısında Rusya'nın yıllardır beklenen Dünya Ticaret Örgütü üyeliğinin onaylanmasının bu ülkeyle ticaret yapan ülkelerin bu arada Türkiye'nin Rusya dış ticaretini artıracakları yorumları yapılıyor. 2000-2008 yılları arasında Rusya ile ticaret hacmini 8 kat artıran Türkiye'nin önümüzdeki 5 yılda bu ülke ile dış ticaretini 100 milyar dolara yükseltebileceği iddia ediliyor.
Türkiye Rusya ile ticaretini 1980'li yılların sonunda Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce doğal gaz ithalatına dayalı barter anlaşması ile ihracat ile başlattı. Sovyetler Birliğinin dağılması sonrasında bir yandan bu ülkeden doğalgaz ve petrol alımları sürdürüldü. Bir yandan iki ülke arasında enerji hatları geliştirildi. Bir yandan da tekstil-konfeksiyon, sebze meyve ihracatı artırıldı. Bavul ticaretinde gelişmeler oldu. Efes üretim Migros AVM alanında Rusya'da yatırım yaparlarken, birçok Türk müteahhitlik firması da bu ülkede taahhüt işlerini üstlendiler.
1997 yılına kadar önemli gelişme gösteren Türkiye Rusya dış ticareti o yılda Rusya'da yaşanan kriz nedeniyle olumsuz bir döneme girdi. 2000 yılında ağırlıklı olarak ithalata dayanan şekilde 4.5 milyar dolar seviyesini yeniden yakalayan iki ülke dış ticareti 2008 yılına kadar hızlı gelişme göstererek 8 kat artıp 30 milyar doları aştı. Krizle geriledikten sonra 2010 ve 2011 yıllarında yeniden yükselişe geçti. 2008 yılı rakamları yakalanamasa da yeniden 25 milyar dolarlar seviyesine ulaştı.
Türkiye, Rusya'nın ithalat yaptığı ülkeler arasında Almanya ve Çin'in ardından 3. Sırada bulunuyor. Ve Rusya toplam ihracatı içersinde yüzde 4.6 pay alıyor. Türkiye'nin Rusya İthalatı içersindeki payı ise yüzde 2.6 oranı ile 14. Sırada kalıyor. Türkiye Rusya'yla olan dış ticaretinde her yıl 15 milyar dolayında açık veriyor. Bu bir yandan bu ülkeden alınan yüksek enerji faturasından kaynaklanırken, bir yandan da Rusya'nın uyguladığı çeşitli engellerden kaynaklanıyor. DEİK Genel Sekreteri Bahri Can Çalıcıoğlu, DTÖ'ye girmesinin ardından Rusya ticaretinin şeffaflaşarak bizim için olumlu sonuçlar vereceğini belirtiyor. Bugün yaşanan olumsuzluğa örnek olarak çiçek ihracatında karşılaşılan referans fiyat uygulamasını gösteriyor. Türkiye'nin 7-12 cent olan kesme çiçek ihracatında Rusya'nın 40 cent referans fiyat uygulamasıyla vergilendirme yaptığını bunun rekabeti engelleyici sonuç yarattığını söylüyor. DTÖ üyeliği sonrası bu tür olumsuzlukların, rekabet bozucu engelerin ortadan kalkacağını ve Rusya'ya ihracatımızın birçok alanda artabileceğini belirtiyor. Rusya'nın kısıtlamaları kaldırmasıyla Türkiye'nin bu ülkeye gıda ve tekstil-konfeksiyon ihracatını artırarak dış ticaret açığını azaltabileceğine inandığının altını çiziyor.
Rusya'nın DTÖ'ne üye olmasıyla daha önce olumsuzluk yaratan kararlarının benzerlerini de alamayacağı belirtiliyor. Buna örnek olarak da 2008 yılının 8. Ayında Rusya'nın gümrüklerine yaptığı bir yazışma ile Türkiye, Yunanistan, Moğolistan, Çin ve BAE'inden yapılan ithalata gümrüklerinde zorluklar çıkarmaya başlamış, bu da bu ülkelerden ithalatı olumsuz etkilemişti. Türkiye 13 ay sonra Türk-Rus gümrükleri arasında yeni bir anlaşma imzalayarak bunu aşma başarısını gösterebilmişti.
Türkiye Özal dönemindeki barter anlaşmasında aldığı doğal gazın karşılığı olarak Rusya'nın Türkiye'den off-set anlaşmasıyla mal alması esasına dayanıyordu. Zamanla barter dışına çıkan doğalgaz ve petrol alımları Türkiye'nin Rusya ticaretindeki dış ticaret açığını her yıl hızla artırdı. Rusya'nın DTÖ üyesi olmasıyla bu ülke ile dış ticaret dengemizde olumlu bir gelişme ve hızlı artış bekliyoruz. Bugün Türkiye'nin Rusya'ya ihracatının ithalatı karşılama oranı yüzde 21.4 seviyesinde. Komşularla ticaretimizde verdiğimiz dış ticaret açığı içinde de önemli yer tutuyor. O nedenle 5 yılda 100 milyar dolar ticaret hedeflediğimiz bu ülkede ihracatımızın ithalatımızı karşılama oranını hızla artırıcı projeler geliştirmemiz unutulmadan hayata geçirilmelidir. TL ve Ruble ile ticaretin geliştirilmesi de bu konuda olumlu sonuç verecek bir unsur olarak görülüyor. Rusya'da taahhüt işlerinin artırılması ve gelen Rus turist sayısının artması da ilişkilerimiz açısından olumlu unsurlar olarak niteleniyor.