Rusya-Ukrayna Savaşı hâlâ gıda güvencesine büyük tehdit

Ülkemizin bulunduğu zor coğrafyanın bize sağladığı önemli bir artı var. O da krizlere dayanıklılık… Neredeyse her gün yeni bir sorunla uyandığımız bölgemizin bu durumu, başta ordumuz olmak üzere, devletimizi ve milletimizi daha da güçlü kılıyor.

Rusya-Ukrayna savaşı, beklentilerin aksine çok uzadı. Oysaki Rusya’nın kısa bir zamanda üstünlük sağlayarak ülkenin tamamını bile ilhak edebileceği görüşleri vardı.

Krizlerde ülkelerin yumuşak karnı: Gıda güvencesi

Rusya, başta gıda ve enerji olmak üzere birçok önde gelen emtianın ihracatçısı. Rusya, küresel buğday ihracatının yüzde 14,4'ünü tek başına gerçekleştiriyor. Özellikle de Ortadoğu ve Afrika ülkelerine… Rusya aynı zamanda dünyada en fazla gübre ihraç eden ülke.

Öte yandan petrol ve doğal gaz olmak üzere tarımın önemli bir girdisi olan enerji fiyatları da yükselişte. Rusya ve Ukrayna, birlikte dünya buğday ihracatının yüzde 23,9'unu (önceki yıl yüzde 30,0) karşılayan ilk üç ülke arasında… Mısır arzının yüzde 12,5'ini karşılıyor. Ülkemiz açısından ise buğday ithalatı yaptığımız iki önemli ülke. The Observatory of Economic Complexity (OEC)’e ait bu değerler, 2021 yılına ait olup savaş nedeniyle gerilemiş halini yansıtmaktadır.

Batı’nın uyguladığı yaptırımlar, Rus bankalarının SWIFT sisteminden çıkarılması, deniz ve hava sahalarının kapatılması, Rusya açısından önemli kısıtlamalar. Savaşın ne yöne evrileceği, ne kadar süreceği, sonuçları ve savaş sonrası Batı’nın yaptırımlarının sürüp sürmeyeceği önemli soru işaretleri. Savaşın sürmesi gıda üretiminin yanı sıra arz sevkiyatı açısından da önemli.

Ukrayna’nın Karadeniz limanlarının işgal edilmesi, bu ülkenin ihracatında sorunlara yol açıyor. Savaşın başlangıcına göre üretim düşmüş ve ihracat kapasitesi de doğal olarak azalmıştır. Ayçiçeği üretiminde de hem Rusya hem de Ukrayna önemli bir paya sahip. Çin ve Hindistan ise dünyanın diğer büyük buğday üreticileri. Ancak nüfuslarının fazlalığı dolayısıyla üretimleri ancak kendilerine yetmekte…

ABD, Avustralya veya Kanada’dan ürün tedarik etmek ise nakliye maliyetlerinden dolayı çok kolay değil. Enerji ve özellikle de gübre fiyatlarındaki yükselişler buğday maliyetine yansımakta ve nihayetinde tüm işlemiş buğday ürünlerinin (un, bulgur, bisküvi, makarna, irmik, ekmek…) maliyetleri de kademeli olarak artmakta. Ülkemiz, şüphesiz Rusya ve Ukrayna dışından da buğday tedarik edebilir.

Burada önemli olan nakliye giderleri. Batının sınırlamaları nedeniyle, özellikle Rusya, ürettiğini satmak zorunda. Bu açıdan ülkemiz en yakın ve sorunsuz pazar durumunda. Aslında köşeye sıkışan bir Rusya için, daha ılımlı ve arabulucu bir rol üstlenen Türkiye önemli bir fırsattır. Her iki ülke açısından da gıda ve enerji ticareti bakımından kazan-kazan durumu söz konusudur. Savaş nedeniyle Ukrayna’da buğday üretimi geçen yıl çok geriledi.

Bu yıl ülkenin toplam tahıl ve yağlı tohum üretiminin yaklaşık yüzde 7 azalacağı tahminleri yapılıyor. Ülkemizde de kuraklığın etkisiyle ayçiçeği üretiminin bu sezon yüzde 30 kadar azalabileceği ve bunun önemli bir fiyat riski oluşturduğu görülüyor.

TEPGE’nin Ocak-2022 Tarım Ürünleri Piyasa Raporu’na göre, 2020/21 sezonunda, ülke olarak buğday ithalatımızın yüzde 77,7'sini Rusya’dan ve yüzde 9,2'sini Ukrayna’dan yaptık. Buğday ve ürünleri ihracatının yüzde 58,6'sını buğday unu, yüzde 34,3’ünü makarna, yüzde 6’sını bisküvi oluşturdu. Türkiye 3 milyon tonluk buğday unu ihracatı ile dünya ihracatında birinciliği korurken, 1,4 milyon tonluk makarna ihracatı ile dünyada ikinci sırada yer aldı.

Tahıl Koridoru Anlaşması dünyayı rahatlattı

Türkiye’nin diplomatik başarısı olan Karadeniz'den tahıl sevkiyatı için güvenli bir deniz koridoru açılması anlaşması buğday fiyatlarında ciddi bir gerileme sağladı. FAO’ya göre, Tahıl Fiyat Endeksi yüzde 31,6 oranında düştü. Üretimde Ukrayna bocalarken, Rusya’nın geçen yıla göre bu sezon %30 civarında daha fazla tahıl ihracatı yapması bekleniyor.

Bu artış, bizde olduğu gibi kuraklıktan etkileneceği tahminlerine rağmen gerçekleşebiliyor. Görünen o ki Rusya, Ukrayna’nın tarım ticaretinin önemli bir kısmını ele geçirdi. Türkiye ise izlediği başarılı denge politikası ile dünya güvencesini teminat altına aldı.