Rusya: Tek adam tek ekonomi

Rusya 1917 devriminden sonra Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri (SSCB) adı altında oluşturduğu köylü bir toplumdan sanayi toplumuna geçti. Dünyanın süper gücü oldu. Fakat ekonomik olarak hep zorluklar yaşadı. SSCB döneminde nükleer silahları, kıtalar arası füzeleri oldu, ancak Moskova’da ki sıradan yurttaş patates için kuyruğa girdi. Kadınlar naylon çorap bulup giyemedi. Bundan olsa gerek rejim çöktüğünde, Rus kadınlar Türkiye’ye akın etti. İstanbul’daki tekstilciler onlar sayesinde zengin oldular. Rus kadınlar bavullarına doldurdukları giysileri Rusya’ya geri götürüp sattılar, onlar da kendilerince bir sermaye birikimi yarattılar. Ekonomi yazınına da “bavul ticareti” kavramını kazandırdılar.

SSCB ekonomisi hep bıçak sırtında oldu. Bunda bir türlü tek adamlığı yenip, demokrasi geçememeleri önemli etken oldu. Yönetime geçen her Komünist Parti Genel Sekreteri ülkede yeni düşmanlar yarattı. Stalin bu işi zalimce yaptı. SSCB halkı sabahları sürprizlerle uyandı. Akşam bakan olan, sabah hain olarak tutuklandı, öldürüldü, ya da kaçtı. Bunlardan Troçki’nin yolu Türkiye’ye de düştü. Bursa’da yaşadı, Stalin peşini bırakmadı, Meksika’da öldürttü.

Bu gidiş gelişler doğal olarak ekonomiye ve kurumsal yapıya da yansıdı. SSCB’nin yıkıldığı günlerde bir Amerikalı ile bir Rus’un sohbeti fıkralaştırılmıştı. Ben de yazayım, çünkü ibretlik.

Moskova’da Amerikalı turist ile sohbet eden bir Rus sorar: ABD’de yokuş yukarı bir tren bozulursa ne olur? Amerikalının yanıtı kısa olur: Lokomotif servisini çağırırız. Sonra o sorar, peki Rusya’da nasıl olur? Rus “kiminin iktidarda olduğuna bağlı” der. Amerikalı nasıl der? Rus’un yanıtı şöyle olur:

“Eğer Lenin başta ise, makinist lokomotiften iner, yolculara seslenir: Yoldaşlar devrim için, sosyalizm için treni iteleyelim, yokuşu aşalım”. Öyle de olur.

“Stalin başta ise makinistler kurşuna dizilir, yolcular Sibirya’ya sürülür.

''Kruşçev başkan ise makinistler ve yolcular Sibirya’ya sürülür.''

''Brejnev başkan ise, yolcular trenden indirilir, vagonlar sallandırılarak, tren gidiyormuş gibi yapılır.”

SSCB ekonomisi belli bir dönem sallandı, işler yolunda gibi davranıldı, sonunda yıkıldı. Yerine kurulan Rusya 25 yılda demokrasi konusunda fazla adım atamadı, zaten bu çeyrek yüzyılın 15 yılında Putin ya Devlet Başkanı ya da Başbakan olarak, yeni SSCB hayalleri ile ülkeyi adeta bir Çar gibi yönetti. Ekonomide kurumsal yapılanma devlet kapitalizmi üstüne oturdu. Bir anda dolar milyarderleri türedi (Oligarklar). Özel mülkiyetin olmadığı (tüketim malları hariç, bizim az okuyan çok konuşanların zannettiğinin aksine SSCB döneminde Rusların kişisel otomobilleri vardı) ülkede bir den bire bu milyarderler nasıl türedi sorusuna hala yüksek sesle yanıt verilemiyor. Biz verelim; Yeltsin ve Putin sayesinde.

Rusya ekonomisi sallanıyor. Çünkü ekonomisi petrol ve doğal gaz ihracatına bağımlı.  Petrol fiyatları düşmeye başlayınca (2011 yılında 107 dolar olan varil başına petrol, dün 35 dolara geriledi) bütçe gelirleri düşmeye başladı, uyguladığı yandaş kapitalizmi nedeni ile yabancılar Rusya’ya ekonomisinden sermayelerini çekiyor. 

Petrol gelirlerini kullanarak toplumsal tepkiyi azaltmak için yaptığı sosyal yardımlar çıkmaza girdi. Putin bu ortamda hemen her diktatörün yaptığı bir yola başvurdu. Ülke içindeki tepkiyi azaltmak için dış düşmanlarının sayısını artırmaya yoluna gitti. Türkiye’nin düşürdüğü uçağı bahane ederek önce Türkiye’yi sonra NATO’yu ülkeyi tehdit edenler sınıfına soktu.

Putin ne yaparsa yapsın 15 yıldır yapılan yanlışların bedelini ödeyecek, ancak bundan en çok Rus halkı etkilenecek. 

Demokrasi yoksa istikrarlı ekonomide yok.