Rusya ile ulusal paralarla ticaret niye yapılamıyor?

Neredeyse yılların hayali, yılların planı bu... Komşu ülkelerle, özellikle de Rusya ile ulusal paralarla ticaret yapmak.

Biz Rusya’dan ithalat yaparken ruble ödeyeceğiz, onlar da bizden aldıkları malların bedelini Türk Lirası olarak ödeyecekler.

Teoride öylesine kolay ki. Ne Türkiye, ne Rusya; niye dolara mahkum olsun değil mi...

Ruble-lira, lira-ruble! Bu kadar basit.

Ama olmuyor, yıllardır şu işi bir türlü gerçekleştiremiyoruz.

Üstelik iki taraf da istiyor.

Rusya lideri Putin’in önceki günkü konuşmasına bakarsak kuzey komşumuz ulusal paralar cinsinden ticarete gayet sıcak yaklaşıyor.

Biz de yıllardır istiyor ve dile getiriyoruz. Öyleyse engel ne ve niye aşılamıyor?

“Küçük” bir engel var

İki ülke karşılıklı olarak eğer aynı ya da birbirine çok yakın tutarda ticaret yapıyor olsa elbette ulusal paralar ile ticaretin önünde pek engel yok. Aslında buna pek ticaret de denmez ya, takas demek daha doğru olur.

Ama ya ticaret hacmi çok çok farklıysa?

Türkiye ile Rusya örneğinden gidelim.

Türkiye bu yılın ilk yarısında Rusya’ya 1.7 milyar dolarlık ihracat yaptı.

Bu dönemde Rusya’dan olan ithalatımız ne kadar mı, tam 10.5 milyar dolar.

İhracat-ithalat dengesizliği yalnızca bu yıla özgü değil. Türkiye'nin Rusya'ya ihracatı ve bu ülkeden ithalatı 2018'in tümünde 3.4 milyar-22 milyar, 2017’de 2.7 milyar-19.5 milyar, 2016’da da 1.7 milyar-15.2 milyar dolardı.

Arada böylesine büyük fark olması da doğal. Türkiye enerji ihtiyacının büyük bir kısmını Rusya’dan sağlıyor, dolayısıyla böylesi bir fark oluşmasında şaşılacak bir yön yok. Bu fark önümüzdeki yıllarda da kapanmadan sürecek.

Çok ruble lazım, çok!

Varsayalım yıllık ihracatımız 3 milyar dolar, ithalatımız 20 milyar dolar.

Küsuratlı sayı oluşmaması için kurları da yuvarlayalım. Bir doların 6 lira ve yine bir doların 70 ruble olduğunu varsayalım.

Şu durumda ihracatımız 18 milyar lira, ithalatımız ise 1.4 trilyon ruble demektir.

Rusya bizden yaptığı 18 milyar liralık ithalat karşılığı bize bu tutarı TL olarak ödeyecektir.

Bizim ise Rusya’dan olan 1.4 trilyon rublelik ithalat için bu miktarda ruble bulmamız gerekecektir.

Nereden bulacağız bu kadar rubleyi?

Ruble temin etmenin yolları var!

Yılda yaklaşık 20 milyar dolarlık, yani 1.4 trilyon rublelik ithalat için ruble bulmak lazım.

İlk akla gelen tabii ki ruble bulabilmek için rezervden döviz satmak. Ama başka yollar da keşfedilebilir!

Türkiye’ye her yıl yaklaşık 5 milyon Rus turist geliyor. Yabancı turistlerin Türkiye'de ortalama harcaması 750 dolar. Bu tutar Rus turistlerde biraz daha düşük olabilir. Ama biz Rus turistlerin de 750 dolar harcadığını varsayalım.

Yani yaklaşık 5 milyon Rus turistin Türkiye’deki harcaması 4 milyar dolara ancak yaklaşıyor.

Artık Rus turistlerden Türkiye’de dolar değil de ruble harcamalarını isteyeceğiz.

İsteyelim istemeye de, Rus turist ruble uzattığında esnaf, restoran sahibi ya da taksi şoförü "Dolar dolar” derse ne olacak!

Hadi diyelim bu sorunu da aştık, topyekun bir seferberlikle rubleyi kabul etmeye başladık.

Rus turistlerin yaklaşık 4 milyar doları, 280 milyar rubleye eşit. Ama bize 1.4 trilyon ruble lazım!

Çare tükenmez, yapılacak bir hamle daha var.

Hazine yurt dışı borçlanmada Rusya’ya ağırlık verebilir ve Rus bankalarından ruble cinsinden borçlanabilir. Olamaz mı!

Rublenin ticaretimizdeki payı ne kadar?

Rublenin ihracat ve ithalatımızda ne kadar pay aldığını da hatırlatalım.

İlk altı aydaki toplam ihracat 83.7 milyar dolar. Bu ihracatın yüzde 0.17 (binde 1.7) oranındaki 141 milyon dolarlık kısmı rubleden oluştu.

Aynı dönemdeki toplam ithalat 98.6 milyar dolar. Ruble cinsi ithalat ise toplam içinde yalnızca ama yalnızca yüzde 0.008 (yüz binde 8) oranında 8.3 milyon dolarlık pay aldı.

İhracatçı ruble ister mi?

Varsayalım tüm sorunları aştık. Ruble buluyoruz, Rusya da TL temininde sorun yaşamıyor.

Rusları bilemeyiz de acaba bizim ihracatçımız zar zor sattığı malların bedelini ruble olarak mı almak ister, yoksa dolar olarak mı?

“Ne olacak, rubleyi götürüp dolara çevirsin” demek kolay. Ama bu dönüşümlerdeki küçük kayıplar zaman içinde büyük tutarlar oluşturabilir.