Rusya ambargosu yaş meyve sebze ihracatını çökertti
Uçak düşürme krizinden sonra Rusya'nın 1 Ocak 2016'dan itibaren Türkiye'den ithal ettiği yaş meyve sebzeye uyguladığı ambargonun faturası netleşiyor.
Akdeniz Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği'nin İhracat Raporu'na göre Ocak ayında Rusya'ya yapılan yaş meyve sebze ihracatı geçen yılın Ocak ayına göre yüzde 88 azaldı. Sadece yaş sebze ürünleri açısından bakıldığında Rusya'ya yapılan ihracattaki düşüş yüzde 90'ın üzerinde.
Ocak ayı ihracat verileri Rusya ve Irak pazarındaki kaybın diğer pazarlarla yeterince telafi edilemediğini de ortaya koydu. Ocak ayında yaş meyve sebze ihracatındaki görünüm özetle şöyle:
1- Akdeniz Yaş Sebze ve Meyve İhracatçıları Birliği'nin yayınladığı rapora göre bu yılın Ocak ayında yaş meyve ve sebze ihracatı geçen yılın aynı ayına göre miktar bazında yüzde 32, değer bakımından yüzde 39 azaldı. Geçen yıl Ocak'ta toplam 357 bin 904 ton yaş meyve sebze ihracatı karşılığında 218 milyon 274 bin dolar döviz girdisi sağlanırken, bu yıl Ocak ayında 243 bin 514 ton yaş meyve sebze ihraç edilerek 133 milyon 793 bin dolar döviz girdisi sağlandı.
2- İhracatta en büyük düşüş taze sebzede oldu. Aynı rapora göre, Ocak 2015'te 79 bin 605 ton taze sebze ihraç edilirken bu yıl aynı dönemde 44 bin ton ihraç edildi. Miktar bazında yüzde 45 gerileme yaşandı. Değer bakımındaki düşüş ise yüzde 53 oldu. Taze sebze ihracatından geçen yıl Ocak'ta 61 milyon dolar döviz elde edilirken bu yıl sadece 29 milyon 256 bin dolar gelir elde edildi.
3- Narenciye ihracatında miktar bazında yüzde 34, değer bakımından yüzde 38 gerilemenin yaşandığı 2016 Ocak ayında taze meyve ihracatında miktar bazında yüzde 12 artış sağlanırken değer bazında yüzde 3 gerileme oldu.
4- Ürünler bazında bakıldığında ana ürün gruplarında Rusya'nın uyguladığı ambargo en fazla domates ihracatını olumsuz etkiledi. Ocak ayında domates ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre miktar bazında yüzde 65, değer bazında ise yüzde 71 düştü. Geçen yıl Ocak ayında 45 bin 947 ton domates ihraç edilirken, bu yıl Ocak'ta 16 bin 111 ton ihracat yapılabildi. Elde edilen döviz 37.4 milyon dolardan 10.8 milyon dolara geriledi.
5- Rusya'nın ambargo dışında tuttuğu limonda Ocak ayında ihracat geçen yılın aynı dönemine göre miktar bazında yüzde 40, döviz bakımından yüzde 26 azaldı. Aynı dönemde mandalin ihracatı miktar bakımından yüzde 38,değer bakımından yüzde 46, portakal ihracatı ise miktar bakımından yüzde 33, değer olarak yüzde 45 düşüş kaydetti.
6- İhracatı en fazla düşen ürünlerden birisi, Rusya Federasyonu'nun ambargo uyguladığı hıyar, kornişon oldu. Geçen yıl Ocak'ta 11 bin 638 ton olan hıyar, kornişon ihracatı bu yıl Ocak'ta yüzde 53 düşüşle 5 bin 465 tona geriledi. Hıyar kornişon ihracatından elde edilen döviz ise yüzde 65 düşüşle 9.5 milyon dolardan 3.3 milyon dolara geriledi.
7- Elma ihracatı da aynı dönemde miktar bazında yüzde 44, değer olarak yüzde 61 düştü. Üzüm ihracatındaki düşüş ise miktar bazında yüzde 59, değer bazında yüzde 64 olarak gerçekleşti. Ocak ayında geçen yılın aynı dönemine göre ihracatı artan ürünler ise nar, kabak, armut, ayva, patates, havuç, turp oldu.
8- Ülkeler bazında bakıldığında Rusya'nın uyguladığı ambargonun etkisi çok daha net görülüyor. Rusya Federasyonu'nun 1 Ocak 2016 tarihi itibariyle Türkiye'den yaş meyve sebze ithalatına uyguladığı yasak sonucu ocak ayında bu ülkeye yapılan ihracatta geçen yılın aynı dönemine göre miktar bazında yüzde 88, değer bakımından yüzde 87 düşüş yaşandı.
9- Akdeniz Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği'nin İhracat Raporu'na göre Ocak 2015'te Rusya Federasyonu'na 128 bin 249 ton yaş meyve sebze ihraç eden Türkiye, bu yılın Ocak ayında sadece 15 bin 882 ton ihraç edebildi. Geçen yıl Ocak'ta yapılan ihracat karşılığında 82.8 milyon dolar döviz girdisi sağlanırken bu yıl aynı dönemde 10.9 milyon dolar döviz geliri elde edildi. Yaş meyve sebze ihracatında Rusya pazarının payı miktar bazında yüzde 7, değer bakımından yüzde 8 olarak gerçekleşti. 2015 yılında 12 aylık dönemde bu paylar sırasıyla yüzde 39 ve yüzde 42'ydi.
10- Ocak ayında Rusya'ya yapılan yaş sebze ihracatında geçen yılın Ocak ayına göre miktar bazında yüzde 91, değer bazında ise yüzde 93 kayıp meydana geldi. Öyle ki, geçen yıl Ocak'ta Rusya'ya 39 bin 235 ton sebze ihraç eden Türkiye bu yıl aynı dönemde 3 bin 664 ton ihracat yapabildi.
11- Rusya'nın uyguladığı ambargonun yanı sıra ihracatın azalmasında Irak pazarındaki sorunlar, Habur Gümrük Kapısı'nın bir süre kapalı kalması da etkili oldu. Ocak 2015'te Irak'a yapılan yaş meyve sebze ihracatı 90 bin 283 ton olurken bu yılın aynı döneminde yüzde 28 düşüşle 64 bin 870 tona geriledi. Aynı dönemde elde edilen döviz miktarı yüzde 41 düşüşle 44.8 milyon dolardan 26.3 milyon dolara geriledi. Bu düşüşe rağmen miktar bazında yüzde 27, değer bakımından yüzde 20 pay ile Türkiye'nin en çok ihracat yaptığı ülke Irak oldu.
12- Rusya pazarının kapanmasından sonra Ukrayna, Romanya, Suudi Arabistan, Hollanda, Beyaz Rusya, Polonya, Gürcistan, İsrail gibi ülkelere olan ihracatta önemli artış sağlandı. En büyük artış ise İsrail'e ihracatta yaşandı. Ocak ayında İsrail'e yapılan ihracat miktar bazında geçen yılın Ocak ayına göre yüzde 4 bin 898, değer bakımından ise yüzde 4 bin 44 oranında arttı. Bu dönemde İsrail'e yapılan yaş meyve sebze ihracatı 54 tondan 2 bin 728 tona ulaştı.
Özetle, Rusya'nın ambargosu yaş meyve sebze ihracatında büyük çöküşe neden oldu. Yaşanan kayıpların yeni pazarlarla telefi edilmesi kısa zamanda mümkün değil. Hükümetin turizmcilere sağladığı desteğin daha fazlasını yaş meyve sebze sektörüne sağlaması ile bu kriz atlatılabilir. Devlet destek elini uzatmazsa, üreticiden ihracatçıya sektörün her kesiminde iflaslar yaşanabilir.