Reorg (2)

Boksta rakibinin yumruklarıyla çok sarsılmış ancak hâlâ ayakta durabilen boksöre İngilizce ‘groggy’ kelimesinden türetilen grogi oldu denilir. Groge denildiğini de duydum. Bu boksör sopa yemeğe devam eder ve artık dövüşemeyecek duruma gelirse ona abandone oldu denilir. Ve bu boksör oyunu bırakır veya hakem maçı durdurur.

Yedi ay sonra ben emekli olalı on sene olacak. Bu yaz ODTÜ mezuniyetimin, ölmez sağ kalırsak 50. yılını dostlarla kutlayacağız. İki ay sonra kızım ellinci yaşını bitirecek. Torunum benden bir buçuk baş uzun. İnanın cüce değilim adam uzadı tepelerden bakıyor deriz ya işte öyle. Evi temizlemeye gelen yardımcımız hanım bir tahta yumurta bulmuş “bu ne?” diye sordu, biz ilkokulda delinen çoraplarımızın topuklarını tamir etmeyi öğrenirdik bu yumurtaları çorabın içine sokar dıştan örerdik dedim. Şaşırdı.

Diyeceğim zaman geçiyor ve de etraf değişiyor. Bazen öyle değişiyor ki insan gördükleri karşısında grogi oluyor. Bazen de abandone oluyorsunuz. Şu ekonomiye bakın. Sadece son bir haftada olan biten bile yöneticileri grogi etmediyse iyi. Benim konuştuğum bazı yöneticiler abandone olmuşlardı.

Yöneticinin grogi olmasının ne kadar zor bir durum olduğunu o duruma düşmeyenlerin anlaması zordur. Bir işletme yöneticisi işletmenin sahibi ve sermayedarı değilse hem işletmede çalışanlara hem de sermayeye karşı sorumludur. İşletmenin zor duruma düşmesini izah etme zorunda kalma ve çözüm üretememe çaresizliği düşman başına deyip geçeceğim.
Velhasılı kelam, hasılı meram seçim ekonomisinin bitmesine az kaldı işletme yöneticilerinden abandone olmayanlar bekliyorlar. Benim kanım ayakta kalan işletmelerin reorganizasyona, eğer şimdiye kadar başlamadılarsa, seçimden sonra gidecekler.

Geçen hafta reorg ne demek ve reorg kaç çeşit yapılır değinmiştim. Şartlar ne olursa olsun eğer ‘işler iyi gitmiyorsa’ kafayı kuma gömüp beklemek elbet yanlıştır. Sizlerle Romanya’da yapılan bir araştırmadan yöneticilerin işler düzeltilemeyecek kadar bozulduktan ancak 18 ay sonra işin vahametinin farkına vardıklarının bulgusunu paylaşmıştım.
Bizim yöneticilerimizin daha iyi olduğunu biliyoruz ama yine de hatırlatayım dedim: ‘İşlerin iyi gitmemesi’ işletmenin para kazanamaması veya kaybetmesi olarak anlaşılır ve anlatılırsa bu önlem alınmakta geç kalındığı anlamına gelir. İşletmenin para kazanamaması veya kaybetmesi sonuçtur. Önlem nedenlere karşı alınır, sonuçlara karşı değil.

Geç oldu biliyorum ve daha önceleri defalarca değindim ama önce işlerin iyi gitmemesi ne demek oradan başlayalım. İşlerin iyi gitmemesi işletmelerin iç ve dış rakipleriyle karşılaştırıldığında kaynaklarından yeterli getiri sağlayamaması demektir. Bu biraz derin bir tanım olmakla beraber hem daha önce irdelemiştim hem de burada bunu açacak yerimiz yok.
Eğer işler iyi gitmiyorsa ilk bakılacak şey işletmenin stratejisidir. Endişelenmeyin burada sizlere uzun uzun strateji nedir onu da anlatacak değilim. Daha önceki yazılarımda strateji konusunu işlemiştim. Kısaca strateji işletmenin kime ne satacağının kararıdır. Eğer işletmenin işleri bozulmuşsa ya ‘satılan’ mal, ya satılan malların ‘hedef pazarları’ ya da her ikisi de yanlış tasarlanmıştır. Böyle bir durumda ne yaparsanız yapın bu yanlışlar düzeltilmeden yapılan hiç bir şeyin hiç bir faydası olmaz. Strateji konusuna belki sonra tekrar bakarız. Gelelim işlerin iyi gitmemesi halinde yapılacaklara.

İşlerin iyi gitmediğinin göstergeleri soysaldır (generic). Yani her işletme için, her zaman, her yerde aynıdır. Değişmez. Göstergeler sebepler değillerdir. Sonuçlardır. Göstergelerle uğraşarak reorg yapılmasının bir faydası yoktur. Göstergeleri izleyerek sebepleri bulmak ve bu sebeplerle uğraşmak gerekir. Peki, nedir bu göstergeler? Hatırlayacaksınız işletmelerin sadece iki işlevleri vardır: Pazarlama ve Üretim demiştim. Göstergeleri de bu iki başlık altında sıralıyoruz:

- Üretim

İşletme işletmenin pazarlayacağı veya pazarlayabileceğini sandığı mal ve hizmetleri:
1. Planlanan fiziksel ve diğer özellikleri haiz bir şekilde;
- Yeterli miktarlarda;
- Planlanan kalitede;
- Planlanan zamanda ve
- Planlanan maliyette üretememekte veya tedarik edememekte ve
2. Siparişleri yerine getirememektedir.

- Pazarlama

1. İşletme ondan mal/hizmetler alanlara daha çok ve daha sık satamamakta, bu alıcıların daha az ve daha seyrek alım yapmalarını önleyememektedir;
2. İşletme rakiplerinin mal/hizmetlerini alanları şirkete çekememekte, rakiplerin alıcılarını çalmalarına engel olamamaktadır;
3. İşletme sunduğu malları ve hizmetleri hiç̧ bir yerden almayanları şirketten almaya ikna edememekte ve alıcılarının pazarı terk etmelerini engelleyememektedir.
Bu göstergelerden biri veya bir kaçının bir kaç çeyrek üst üste gözlenmesi yöneticiler için önlem alma zamanının geçmekte olduğu anlamına gelir.

Peki, reorg nedir? Reorg yukarıda sıralanan göstergelerin altında yatan işlerin yönetiminin düzeltilmesidir. Bu çok önemli bir nokta... Sizlere aşağıda üretim ile ilgili ve üretim göstergelerinde bir bozulma görüldüğünde yönetimlerinin düzeltilmesi gereken işlerle düzletmek ne demek onu bir matris haline veriyorum. Lütfen dikkatle inceleyin. Bu tablod sıralanan üretim işler birbirlerini dışlayan (mutually exclusive) ve birlikte kapsayıcı (collectively exhaustive) işlerdir.

Bu çok önemli özelliğe gelecek yazımda pazarlamanın işlerine değindikten sonra döneceğim.

Sağlıcakla kalın