Rekabetin perde arkası

Geçtiğimiz ayın sonunda, gerek Türk gerekse yabancı ajanslar 19 otomotiv şirketi hakkında Rekabet Kurulu tarafından inceleme başlatıldığı haberini geçtiler. İncelemenin nedenleri arasında ise stok, hedef, pazarlama stratejisi gibi kritik verilerin paylaşımı yer alıyordu. Ve tabii sektörde uygulanan fiyat politikaları...

Aslında bu incelemenin kökeni yaklaşık dört yıl öncesine dayanıyor. Gelin biraz geriye gidelim...

2004 yılının sonlarına doğru hükümet ÖTV oranlarını bir gecede artırma kararı almıştı. Firmaların bu karara yönelik verdikleri tepkiyi dile getiren bir yazı yazmıştım. Bu yazının ardından başta ODD yönetimindeki firmalar ve yönetim kurulu olmak üzere birçok firmaya Rekabet Kurulu tarafından "Fiyatları ortak belirliyorsunuz" diye soruşturma açılmıştı.

Bu soruşturma kapsamında Kurul uzmanları benim ifademe de başvurmuşlardı. O gün odama gelen iki "soruşturmacıya" bu sektörde rekabetin başka hiçbir yerde olmadığı kadar yoğun olduğunu ve yapılan işin bana göre hatalı olduğunu aktardım.

Hatta, gelen uzmanlardan bir tanesi ile aramızda şu konuşma geçmişti...

"Aracınız var mı?"

"Evet var..."

"Nasıl satın aldınız?"

"Birkaç bayi gezdim, sonra da en uygun fiyatı ve ödeme koşulunu verenden gittim aldım?"

Tam bir kara mizah örneği değil mi?

Fiyatları birlikte belirliyorlar diye rekabeti bozmakla suçlanan bir sektörü inceleyen uzmanın bizzat kendisi aynı markadan iki-üç bayiyi deyim yerindeyse birbirine kırdırarak en avantajlı fiyattan otomobil almıştı.

Nitekim, o dönemden sonra otomotiv sektörü Rekabet Kurulu'nun sıkı takibine girmişti. Özellikle fiyatlar konusunda. Ancak, şimdi size sormak istiyorum.

Otomotiv sektörü içinde Renault ile Tofaş'ın ya da Ford'un birbirleriyle ortak fiyat belirlemeleri mümkün olabilir mi?

Bugün örneğin, bir Astra'nın herhalde 100'den fazla kombinasyonu vardır. Clio'nunki ise belki bine yakındır.

Bu kadar çeşitli ve bol markanın olduğu yerde fiyatın ortak belirlenmesi doğanın kanuna aykırı. Kaldı ki diyelim, otomotiv sektörünün yöneticileri yemedi, içmedi bunu yapmayı başardı. Bu işin bayi kanadı ne olacak?

Önce bayiler firmaya itiraz eder?

Bugün gelinen noktada örneğin Doğuş Otomotiv bünyesindeki Volkswagen ve Seat birbiriyle rekabet ederken, Tofaş'ın bir bayi, diğerine oranla ucuz araç satma peşinde koşarken, Çorlu'daki yetkili satıcı, İstanbul'da, Çorum'daki Ankara'da, Adana'daki Antep'te satış yapmanın peşine düşmüşken, hangi fiyat nasıl belirlenir?

Soruşturmanın bir de stok yönü var...

Otomotiv sektörünü biraz bilenler, bir aracın satış fiyatının aracın özellikleri olduğu kadar stok miktarına göre belirlendiğini duymuştur. VW Polo'nun stok adedi, Clio'nun da, Fiesta'nın da Peugeot 207'nin de satış stratejisini etkiler. Bugün gelinen noktada firmalar açısından en büyük ticari sır ki o bile satış rakamlarına bakarak kestirilebilir eldeki stok miktarıdır. Zira, herhangi bir markanın hangi modelini hangi donanım ve motor seçenekleriyle hatta üç aşağı beş yukarı kaça satacağı bile aylar öncesinden bellidir. Dolayısıyla bir firma diğerinin stoğunu öğrenmek için resmen can atar. Böyle bir durumda, gönüllü olarak stok paylaşımı söz konusu olabilir mi?

Geçtiğimiz dönemde olan paylaşım, sektöre verilecek teşviklerin oluşturulması sürecinde Sanayi Bakanlığı'nın talebi doğrultusunda çatı kuruluş ODD tarafından firmalardan talep edilmiş ve toplanmıştır. Ancak, ODD bu rakamları markalarla paylaşmamıştır.

Bu durumun Rekabet Kanunu'na ters düşse bile ki öyle mi bilmiyorum, vicdanen bir hata olmadığı aşikardır.

Sözün özüne gelince rekabetin piyasa zoruyla bukadar yoğun olduğu bir sektöre yapılan bu inceleme sonucunda da büyük ihtimalle cezayı gerektirecek bir durum ortaya çıkmayacaktır. Ancak, soruşturma süresince yaşanacaklardan ilginç anekdotlar da mutlaka çıkacaktır. Onları da ilerleyen günlerde paylaşırız...