Reel sektörün açık pozisyonu

Küresel kriz, reel sektörün döviz varlık ve yükümlülüklerini geçen yılın son çeyreğinde hemen hemen aynı miktarda aşağı çekince, net döviz pozisyonunda kayda değer bir değişim yaşanmadı. Reel sektörün geçen yılın eylül ayı sonunda 79.7 milyar dolarla şimdiye kadarki dönem için rekor düzeye ulaşan açık pozisyonu, son üç ayda yalnızca 1 milyar dolar azaldı ve yılsonunda 78.7 milyar dolara geriledi. Son çeyrekte sınırlı da olsa gerilemiş olmakla birlikte, reel sektörün açık pozisyonunda geçen yılın tümünde 17.1 milyar dolarlık bir büyüme oldu. Açık pozisyon, 2007 yılı sonunda 61.5 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu.

Geçen yılın son çeyreğinde reel sektörün döviz varlıkları 10.1 milyar, döviz yükümlülükleri 11.1 milyar dolar azalınca açık pozisyondaki düşüş 1 milyarla sınırlı kaldı.

Reel sektör kuruluşlarının döviz varlıkları; mevduat, menkul kıymetler, ihracat alacakları ve yurtdışında yaptıkları doğrudan sermaye yatırımlarından oluşuyor. Geçen yılın son çeyreğinde toplam döviz varlıkları 92.5 milyar dolardan 82.4 milyar dolara indi. Bu gerileme mevduat ve ihracat alacaklarındaki azalmadan kaynaklandı. Reel sektörün geçen yılın eylül ayı sonunda 65.5 milyar dolar olan mevduatı, yılsonunda 60.4 milyar dolara indi. Aynı dönemler itibariyle ihracat alacakları da 14.7 milyar dolardan 9.6 milyar dolara geriledi. Menkul kıymetler 731 milyon dolardan 695 milyon dolara düştü. Yurtdışında yapılan yatırımlardan kaynaklanan varlıklar ise 11.5 milyardan 11.7 milyara yükseldi.

Reel kesimin son çeyrekte 172.1 milyardan 161 milyara inen yükümlülükleri temel olarak iki kalemden oluşuyor; nakdi krediler ve ithalat borçları. 2008'in son çeyreğinde nakdi krediler 6.9 milyar, ithalat borçları ise 4.2 milyar dolar azaldı.

Nakdi krediler kapsamında yurtiçinden sağlanan kredilerin 6.5 milyar dolar azaldığı, yurtdışından sağlanan kredilerdeki azalmanın ise yalnızca 382 milyon dolar olduğu dikkati çekiyor.

Reel sektörün yurtdışından sağladığı kredilerde 2009 yılında gerilemenin hızlandığını biliyoruz. Geçen yılın son çeyreğinde ise yurtiçinden alınan kredileri azaltmaya ağırlık verildiği gözleniyor.

Reel sektörün açık pozisyonu 2003 ve 2004'te 20 milyar dolayında bulunuyordu. 2005, 26 milyar; 2006, 37 milyarla geçildi. Açık pozisyon, 2007'de çeyrekler itibariyle adeta soluksuz yükseldi ve yıl 61.5 milyarla kapandı. Açık pozisyondaki yükselme 2008'in üçüncü çeyreğinde belirgin olarak hız kesti, son çeyrekte ise yönünü aşağı çevirdi. Yurtdışından kullanılan kredilerdeki azalmanın etkisiyle bu yılın ilk çeyreğinde açık pozisyondaki gerilemenin daha da belirginleşmesini beklemek gerekiyor.

Yılın ilk dört ayını geride bıraktık ve özel sektörden kaynaklanan ciddi bir döviz talebi görülmedi ve dış borcunu ödeme konusunda yaşadığı sıkıntıdan dolayı darboğaza giren bir kuruluş olmadı. Bunda, özellikle dış kredi kullanan reel sektör kuruluşlarının büyük ölçüde döviz kazandırıcı alanlarda faaliyet gösteriyor olmasının etkisi büyük.

Reel sektörün, dövizdeki açık pozisyonunu önümüzdeki dönemde aşama aşama azaltacağı görülüyor. Ancak bu süreçte, bu kesimden kaynaklanan bir dövize hücum da doğrusu beklenmiyor. Reel sektör, kısa süre sonrası için dövize çok fazla ihtiyaç duyuyor olsaydı, görece ucuz kaldığı şu günlerde dövize hücum ederdi.