Reel kur, sanayi üretimi ve dış ticaret açığı

Ocak ayında enerji dışı dış ticaret açığı 2010 Haziran ayından itibaren ilk defa 3 milyar doların altına indi. Açığın zirvesi geçen sene haziran ayındaki 6,5 milyar dolardı. Küresel krizin etkisini en yoğun gösterdiği 2008 yılının ortalarından, 2009 başlarına kadar enerji dışı açık düzelme eğilimine girmiş ve Şubat 2009’da 1.2 milyar dolar fazla vermişti. Aynı dönemde sanayi üretim endeksi de diplerdeydi.
Aşağıdaki grafikten izlenebileceği gibi, dış ticaret dengesi ekonomik aktiviteden ve reel kurdan etkileniyor. Grafikten iki faktörün etkilerini ayrıştırmak mümkün değil.
Ancak 2008 ortası-2009 ortası o dönem ile 2010 yılı boyunca süren ve 2011 ortasına kadar süren dönem ve son olarak da 2011 ortasından sonra bugüne kadarki dönemleri karşılaştırmak ilginç sonuçlar ortaya koyuyor.
Birinci dönemde hem reel kur değer kaybetti hem de iktisadi aktivite hızla ve büyük ölçekte yavaşladı. Sonuçta 2009 başında enerji dışı denge fazla verdi. Bundan hemen sonra sanayi üretimi aynı hızla artmaya başladı, reel kur ise kabaca istikrara kavuştu diyebiliriz. 2009 Mayıs’ına geldiğimizde ticaret dengesi 2 milyar dolar açığa dönmüştü. Yani, aktivite baskın çıktı.

İkinci dönemde (2010 yılı ve 2011’in ilk yarısı) bu kez hem aktivite hızla arttı hem de reel kur yüksek seyretti. Sonuçta dış açık 2011 Mayıs ayında 6.5 milyar doları geçti. 2011 ortasında başlayan üçüncü dönemde ekonomik aktivite, yükselmeye devam etti. Ancak bu kez reel kur yukarı doğru seyretse de seviye olarak düşüktü. Bu dönemde dış ticaret açığı yüksek ekonomik aktiviteye rağmen hızla düzeliyor.

Bu resim şunu ortaya koyuyor: reel kurun “denge değerinden” yukarıda kalması enerji dışı ticaret açığı üzerinde önemli rol oynuyor. Kur çok değerliyken aktivite hızlanırsa dış ticaret açığının patlama riski ortaya çıkıyor. Aktivite hızlıyken dahi kur dengeye yakınsa dış ticaret açığı daha mutedil kalıyor. Geçtiğimiz kış, enerji tüketiminin zirve yaptığı bir dönemdi.
Bu da enerji açığını artırdı. Bundan sonra enerji açığı düşecek bu da eğer TL aşırı değer kazanmazsa enerji dışı açığın düzelmeye devam edeceği varsayımıyla dış ticaret açığı ve dolayısıyla cari açık üzerinde olumlu rol oynayacak.