Reel kesim ilk çeyrekteki iyimserliğini mumla arıyor
Merkez Bankası’nın reel sektör kuruluşları arasında gerçekleştirdiği güven endeksinin aralık ayı sonuçları belli oldu ve bu endeks bize reel sektör temsilcilerinin 2018 yılı için özet olarak şunu söylediğini gösterdi:
"Yıla fena başlamadık. Hatta ilk çeyrek gayet iyi geçti. Ama ne olduysa marttan sonra oldu, işler bozuldu, kaygımız arttı. Yaz aylarını ne olup bittiğini anlamaya çalışmakla geçirdik, sonbahara geldiğimizde ise durum bir felaketti adeta. Ekim ayında işler çok vahim bir hal aldı. Son iki ayı durumumuzu düzeltmeye, toparlamaya çalışmakla geçiriyoruz. Ama bazı konularda hala çok kötü durumdayız..."
Gerçekten de reel sektör yıla hiç de fena bir başlangıç yapmadı. Reel kesim güven endeksi ilk üç ay düzenli olarak yükseldi. Mart ayına gelindiğinde endeks 111.9 ile son on iki yıl ortalamasının üstünde oluşmuştu.
Nisan ayıyla birlikte düşüş başladı ki ne düşüş! Reel kesim güven endeksi ekim ayına kadar adeta soluksuz bir şekilde geriledi. Martta 111.9’a ulaşan endeks, ekimde 87.6’ya inmişti. Kasımda biraz toparlanma, ardından aralıkta biraz gerileme ve yıl 91.5 düzeyinden kapatıldı.
Maviler-sarılar...
Reel kesim güven endeksini oluşturan sekiz alt başlıkta en yüksek değerlerin de doğal olarak yılın ilk aylarında oluştuğu dikkati çekiyor zaten. Mavi ile işaretlediğimiz değerler son olarak mayısta görülmüş.
En düşük düzeylere işaret eden sarı değerler ise ağustostan itibaren ortaya çıkmaya başlamış. Ekim, sarı kutulara en çok rastlanan ay. İlginçtir, kasımda sarı kutu yok, bir toparlanma dikkati çekiyor. Ama kötü olan aralıkta yeniden bazı alanlarda yılın en düşük değerlerinin ortaya çıkması. Bir başka ifadeyle yılın son ayında bazı alanlarda yeniden bir olumsuzluk yaşanmış. Bu bir eğilime dönüşür mü, bekleyip göreceğiz.
Genel gidişat tuhaflığı
Daha önce de dikkatimizi çekmiş ve köşemizde konu etmiştik. Reel kesim güven endeksini oluşturan sekiz alt başlıktan genel gidişatla ilgili soruya verilen yanıtlar sanki endeksin tümündeki eğilimle biraz çelişiyor.
Genel gidişata ilişkin en olumsuz endeks 55.6 ile eylülde oluştu. Eylülde reel kesim güven endeksi de 89.6 düzeyindeydi.
Aralık ayına geldik, aradan üç ay geçmişti, genel gidişat endeksi 55.6’dan 85.2’ye fırladı. Ama reel kesim güven endeksi bu üç ayda 89.6’dan yalnızca 91.5’e çıktı.
Kuşkusuz tüm alt başlıklarda genel endeks paralelinde bir değişim yaşanması beklenmez ama böylesine farklı bir seyir de olmamalı.
Endeks nasıl hesaplanıyor?
Reel kesim güven endeksinde sektör temsilcileri yöneltilen sorulara konuya göre “arttı, aynı, azaldı” ya da benzeri yanıtlar veriliyor.
Toplam sipariş ile ilgili olarak aralık ayı yanıtlarından örnek verelim. Katılımcıların yüzde 5.5’i siparişlerin normalin üstünde olduğunu, yüzde 67’si normal düzeyde bulunduğunu, yüzde 27.5’i ise normalin altında olduğunu söylüyor.
Bu yanıtlara göre endeks şöyle oluşturuluyor. Olumlu yanıt olan normalin üstünden (yüzde 5.5), olumsuz yanıt olan normalin altı (yüzde 27.5) çıkarılıyor, kalan değer negatif 22, bu değer 100 ile toplanıyor ve 78 olan endeks değerine ulaşılıyor.
Endeksi oluşturan kalemlerin hesaplanmasında bir tek istisna var. Mamul mal stok miktarının yüksek olması ya da artması olumsuz bir durumu yansıttığı için kodlama ters yapılıyor. Yani aralık ayı için söylersek katılımcıların yüzde 13.9’u stokların normalin üstünde olduğunu, yüzde 75.7’si normal düzeyde bulunduğunu, yüzde 10.4’ü ise normalin altında olduğunu belirtiyor. Yüksek ve normalin altında diyenlerin farkı alınıyor, bulunan 3.5 değeri bu kez 100’den çıkarılıyor ve böylece 96.5’lik endeks değeri elde ediliyor.
