RAYDER ve ARUS’un haklı “yerlilik” isyanı
Dünyada bütün önemli projelerin şartnamelerinde katılan uluslararası firmalardan yerli katkıya uyulması şartı yer alır. Çin Boeing firmasından 7 milyar 390 milyon dolarlık uçak alım anlaşması yaparken iki önemli off set şartı getirdi. Bunlardan biri uçakların belli bölümlerinin Çin’de yerli olarak üretilmesi, diğeri bir Çinli şirketle ortak olarak Bombardier yolcu uçaklarının Çin de üretilmesiydi. Dünyada büyük projelerde her ülke hem “yerli katkı” şartını getiriyor, hem de ”teknoloji transferi” yapmayı amaçlıyor.
Bu açıdan Rayder’in Güney Kore ortaklı Eurotem’in yerli şirketlere şimdiye kadar vermesi gereken 800 milyon dolarık işi vermemesi karşısındaki tepkisi de, Anadolu raylı ulaşım sistemleri kümelenmesinin (ARUS) Çinli CRS şirketinin şartnamesinde yer alan Ankara Metrosu projesinde yüzde 51’lik yerlilik şartını yerine getirmemesine karşısında Ulaştırma Bakanlığına başvurması da iki önemli “yerlilik” isyanı ve haklı tepki olarak kabul edilmelidir.
RAYDER Başkan Yardımcısı Ahmet Gök, derneklerinin tepkisini 455 kişiye gönderdiği “Hyundai Rotem yerli üretimde sınıfta kaldı” başlığıyla maille dile getiriyor. 2006 yılında kurlan Eurotem’in Türkiye’de teknolojisi bulunmayan hafif raylı araçlar, hızlı tren setleri ve hızlı tren yolcu vagonları üretimi için yerli yabancı ortaklığı bir şirket olarak kurulduğunu belirten Gök, başlangıçta yüzde 35 yerlilik esasıyla yapılacak üretimin daha sonra yerlilik payının artırılmasını esas aldığını ancak, bu yerlilik oranın yüzde 5-10 seviyesinde kaldığını belirtiyor. Şimdiye kadar 983 araç satarak 1 milyar 770 milyon dolar gelir sağlayan kuruluşun yerlilik şartını oranına uygun olarak yerine getirmemesinden yakınıyor.
ARUS Başkanı Prof. Dr. Burhanettin Güvenç de arkadaşımız İbrahim Ekinci’ye Ankara metro ihalesini kazanan Çinli CSR electric Lokomative firmasının, şartnamede yer alan yerli katkıyı yerine getirmemesinden şikayet ederken şöyle diyor: “Ankara Metro ihalesini kazanan Çinli firma ilk teslim tarihine çok az kalmasına karşın, yüzde 51 yerli katkı şartına şimdiye kadar uymadı. Çinli firma ARUS’ta yer alan firmalarla görüşmedi. Görüştükleri tek firmanın sertifikasyonu yok, testi yok mazeretini öne sürüp ondan parça almadılar. Ancak, test sorunu sertifikasyonu olan firmalarımıza ise uğramadılar. CSR yerli alım yapmıyor. Çin'den getirip MNG ile kurdukları fabrikada montaj yapıyorlar. MNG ortaklığında yaptıkları montajı yerlilik sayıyorlar. Biz burada kaç paralık iş yaptılar ona bakıyoruz. Sanayicilerimizden girdi almaları lazım. Sözleşmelerinde yüzde 51 şartı var. Yerine getirilmiyor.”
Türkiye 500 milyar dolar ihracat hedefl ediği 2023 yılına kadar ulaştırma alanında birçok uluslararası büyük projeyi hayata geçirecek. Bu projelerin hedefl enen yatırımları 200 milyar dolar. Bunun 120 milyar dolarlık bölümünün devlet tarafından 80 milyarlık bölümünün ise ya yap-işlet-devret ya da kamu-özel ortaklığıyla yapılması hedefl eniyor. Şartnamelerde yerli katkı şartına uyulmaması konusunun önümüzdeki dönem ihalelerinde yol olmaması için, RAYDER ve ARUS’un iki uluslararası ihalede yerlilik şartına uyulmaması konusundaki haklı “yerlilik” isyanları kamu tarafından ciddiye alınmalıdır...