"Bugünün çamaşırı dünün güneşiyle kurutulamaz"

Tokat'ın gelecek arayışı:2

Ülkemizin doğal taş potansiyeli bakımından ilk beş ili arasında yer alan Tokat, diğer illerdeki blok ve işleme tesislerinin artması nedeniyle şimdi ilk on arasında sayılıyor. Amasya'nın özellikle Kervansaray Bölgesi'ndeki bej doğal taşlarının ocak işletmeleri ve işleme tesisleri yakındaki bir gelişmedir. Doğal taş kaynaklarını değerlendirirken turizmde olduğu gibi  "havza algısı" önemlidir. 

Daha önceleri  "Tokat yeşili" bir "marka" idi. Yörenin doğal taş potansiyelinin zenginliğe dönüştürülmesi için bir dizi önlem alınması gerekiyor:

1.Uzaydan aramaların yapıldığı yeraltı zenginliklerinde ülkemizdeki ortalama derinlik 300 metre dolaylarında. Birçok ülke bin 500 metreyi aşmış durumda. Diğer yeraltı zenginlikleri gibi doğal taş potansiyelinin belirlenmesi için "MTA'nın aramalarını hızla tamamlaması"  için bir ortak irade oluşturmalı ve taleplerimizi yüksek sesle ilgili makamlara ulaştırmalıyız.

2.Çorum, Yozgat, Amasya, Tokat ve Sivas'ı kapsayan havzada doğal taşlarda ocak açma izinlerinin, ocaklara elektrik, yol ve su götürülmesi gibi desteklerin, mera ve köy içi geçişlerde yaşanan sorunların, orman idaresindeki bakış açısındaki kısıtlayıcı tutumun ele alınarak girişimcinin işi kolaylaştırıcı önlemlerin hızla alınmasının takipçisi olmalıyız.

3.İzinlerin Başbakanlığa bağlı olması yerine, bugünün koşullarında 3 milyar dolara yaklaşan doğal taş ihracatın 10 milyar dolara çıkarılabilmesi için "tek otoriteye bağlı kamu gözetim ve denetimi" düzenlemeleri talebi daha yüksek sesle dile getirilmeli.

4.Dogal taşlarımızın  "blok ihracatı" da yapılmalı ama  "işlenerek katma değeri yükseltilerek " ihraç edilmesine ilişkin "ulusal stratejinin" belirlenmesi ivedilikle ele alınmalı. Bu konuda kamuoyu yaratılmalı ve siyasi iradeye "ortak taleple" iletilmeli. Doğal taş işletmeciliğinin gerek ve yeter şartlarını göz önüne alan talepler üretmeliyiz.

5.Boraks madenimizde ihracatın 800 milyon dolar dolaylarında olduğu, doğal taş  ihracatında kötü bir dönemden geçtiği 2004 yılında bile 3 milyar dolara yaklaştığı gerçeği gözden ırak tutulmamalı. Ulusal doğal taş değerlendirme stratejisi ne kadar gerekli ve önemli ise yerel ölçekte de doğal taşların değerlendirilmesine yönelik  "ortak dil temeli oluşturacak strateji" de o kadar önemli.  Bütün bu konularda işbirliği ve güç birliği yapılmalı.

6.Tokat özelinde ilk aşamada "doğal taş yatakları taraması" yapılmalı. Tokat'taki doğal taş ocakları, işleme tesisleri yöneticileri bir araya gelerek, uygulamada yaşanmakta olan sorunların listesi çıkarılmalı. Siyasi otorite, bürokrasi ve STK'lardan istekleri net olarak tanımlanmalı ki önlemler alınabilsin.

Bir toplum yeraltı ve yerüstü kaynaklarını, fiziki sermaye stokunu, insan kaynağının bilgi ve becerilerini, teknolojik birikimini ne kadar etkin değerlendirirse, o kadar zenginleşir ve refahı yakalar.

Endüstri ihtiyaçlarının analizi

Tokat ve ilçelerinde gıdadan tekstile bazı endüstri işletmeleri var. Geleceğe yönelik olarak iş ve aş yaratan üretim tesislerinin kurulması talebi çok haklı nedenlere dayanıyor.

Elimizin menzili altındaki üretim tesislerinin sayısı, kapasite ve teknik olanakları, gelişme potansiyelleri ve bugünkü performansları hakkında yeteri bilgi yok. Endüstri oluşumunun kendini yeniden üreten, birikim yeteneğini koruyarak uzun dönemli geleceği güven altına alan yapıda olması için bizim bakış açımıza göre dikkat edilmesi gereken hususları şöyle özetleyebiliriz:

1.Bir endüstri kuruluşu temel girdilerini yakın çevresinden alıyorsa, DİMES örneğinde olduğu gibi yerelden ulusala, ulusaldan küresele gelişme yaratabilir. Bu açıdan, endüstri yatırımları önerisini öncelikle yerel kaynaklara dayalı tasarlamalıyız.

2.Lojistik giderek üretim maliyetleri içinde ağırlık kazanıyor. Tokat'ın coğrafi konumundan ve lojistik altyapısından bağımsız yatırım önerileri geliştirmemeliyiz.

3.Hazır giyimin ucuz-emek odaklı tesislerinin kurulmuş olmasının kısa dönemde istihdam yaratması önemli ama sürdürülebilir olmamasının sakıncası dikkate alınmalı. Fabrikada düzgün gelir sağlamaya alıştırdığımız insanı sonradan kendi işine, tarlasına tapanına geri döndürmek kolay bir iş değil. Aynı etkiyi çağrı merkezlerinin de yaptığını görüyoruz. Bu açıdan bakıldığında, uzun soluklu yatırım alanlarına öncelik vermeliyiz.

4.Kolektif kaynaklardan yapılacak desteklerle yaşayabilecek alanlardan kaçınılmalı. Kamu destekleri sınırlı sürelere bağlı olmalı, çarpan etkisi yaratan, kar analizinden çok, fayda/maliyet analizine dayalı kolektif kaynak desteklerinin uzun dönemli etki analizi iyi yapılmalı. Tokat'ta kaynağı yörede olan yatırım alanları, dışardan gelecek sermayenin orta ve uzun ömürlü olmasının koşulları, anonsu kendinden büyük kamu destekli yatırım talepleri gelişigüzel yapılmamalı, abartılı beklentilere yol açmamalıyız.

5.Kalkınma Ajansı ile birlikte yöre potansiyeli envanterine göre öncelikli alanlar mutlaka bir projeye dönüştürülmeli, bankaların kredi verebilecekleri fizibiliteler olmadan talepler gelişigüzel dillendirilmemeli.

6.Kalkınma Ajansı çalışanları, diğer ilgili kamu birimleri ve STK'ların katılımı ile yörede yapılabilecek yatırım konusunda  "ortak değer, ortak irade, ortak yarar, ortak proje ve ortak kurum" yaratmayla ilgili düşünceler olgunlaştırmalı.

Gündemdeki projeler

Ekonomi Gazetecileri Buluşması bağlamında yapılan toplantılarda Tokat'ta bir dizi güncel projeden söz edildi. Gündemde olan başlıca projeleri de paylaşalım ki, yöre insanının beklentileri hakkında bilgi ve fikir sahibi olabilelim:
1.Ülkemizin verimli ovalarından biri olan Kazova' da Cumhuriyet Dönemi’nin yaptığı ilk sulama kanallarıyla zenginlik üreten, ülke genelinde görece yüksek verim sağlanan yaş meyve ve sebzeleri değerlendirmek için Uluslararası Yaş Sebze ve Meyve Ticaret Merkezi'nin realize edilmesine çalışılıyor.

2.Ülkemizde kurulan ilk şeker fabrikalarından biri olan Turhal Şeker Fabrikası'nın geliştirdiği hayvancılık birikimini bir basamak daha yukarı çıkarabilmek için İl Özel İdaresi, Turhal Pancar Ekicileri Kooperatifi, Tokat, Turhal, Zile ve Pazar belediyeleri ile Tokat Damızlık Sığır Birliği'nin kurdukları Topektaş Et Konbinası Ve Parçalama Tesisi Projesi, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu'na sunulmuştur. Bu projenin Tokat'ta geleneği olan ıslah edilmiş hayvancılığı daha da geliştirerek yeni bir boyut kazandıracağı düşünülmektedir.

3.Erbaa, Niksar ve Reşadiye ovalarının sahip olduğu mikro klimatik özellikleri nedeniyle zengin florasının oluşturduğu önemli tıbbı ve aromatik bitkileri değerlendirmeye yönelik proje çalışmaları yapılmaktadır.

4.Tokat, Amasya ve Sivas bir havza olarak ülkemizde doğal taş rezervleri bakımından ilk 5 arasında yerini almaktadır. Havzada doğal taş ocakları ve işleme tesisleri giderek artmaktadır. Bölgenin bu yeraltı zenginliğini değerlendirmek, daha yüksek katma değerli ürünlerini uluslararası pazara sunmak için girişimcilerin küme mantığı ile çalışmalarını kolaylaştırmanın önlemleri alınıyor. Turhal Organize Sanayi Bölgesi'nde doğal taş ağırlıklı yatırımlar hızlanıyor. Özellikle yabancı sermayenin bölgeye ilgi göstermesini daha ileri aşamalara götürmek için yatırımcılara her türlü yerel desteğin sağlanmasına çalışılıyor.

5.Tokat, organik enerji döneminin çok önemli ticaret merkezlerinden biridir. Tokat gümrüğünün gelirleri Osmanlı Sarayı'ndaki Valide sultanlara gönderilmektedir. Ayrıca, Tokat Kalesi orta Anadolu'ya geçişin anahtarı olma özelliğini yüzlerce yıl korumuştur. Tokat' da hala bugün işlevsel olan Taşhan, Deveciler Hanı, Arastalı Bedesteni, Yazmacılar Hanı gibi ülkemizin hiç bir ilinde görülmeyecek tarih zenginliği " 900 adımda 900 yıllık tarihi" görmek mümkündür. Bu düşünceyi merkez edinen tanıtım çalışmaları sürdürüloyor. Türkler'in Anadolu'daki 900 yıllık medeniyet tarihinin izlerini taşıyan Sulu Sokak, dünyada eşine az rastlanır bir tarihi zenginlik olarak sunuluyor.

6.Tokat' da halen yaşamakta olan birçok "el sanatı" gelecek kuşaklara aktarılması için destekleniyor; geliştirilmesi ve zenginleştirilmesi için inovatif ürünlerle destek veriliyor. Hediyelik eşyada Tokat imajını diri tutacak önlemler alınıyor.

Dosyalara sahip olmanın önemi

Bu yazıların başlangıç bölümünde belirtildiği gibi, değinilen her konu uzmanlık gerektiren, ince ayrıntılara sahiptir. Yazılarda yapılan genellemeler, sadece bir "hatırlatma ve tekrardan kaçınma kültürü" çerçevesinde değerlendirilmeli.
"Metot, o kadar önemsizdir ki, sadece esası etkiler" saptamasını zihinlerimizde diri tutarak iş yapma tarzımızı sorgulamalıyız.

Tokat'ta atanmış ve seçilmiş yöneticilerin işbirliği ve güç birliği yaparak yörenin zenginleşmesi, kalkınması ve refahının artırılması için girişimlerini yüreklendirmeliyiz. Eksik ya da yanlış gördüklerimizi paylaşmalı, sağlıklı gerekçelerle bir "ortak yol" bulmak için güçlerimizi birleştirmeliyiz.

Vali, belediye başkanı, üniversite rektörü, ticaret ve sanayi odası başkanının girişimlerinde eksikler olabilir; yanlışlar da yapılabilir. Örneğin, muhalefetteki siyası partilerin kent özelindeki çalışmalara katılımını da gözetmek gerekir. Açık yürekle bilgiye dayalı, kapsayıcı değer katkısı yapmaya yönelmeliyiz. Bizim bakış açımıza göre bu aşamadan sonra yapılması gerekenleri şöyle sıralayabiliriz:

1.Öncelikli sorunlar saptanmalı, öncelik sıralaması yapılmalıdır. Seçmesini bilmeyenin saçmalama olasılığı yüksektir. Bu nedenle sorunlar önceliklerine göre tasnif edilmelidir.

2.Her sorunla ilgili bir "dosya" oluşturulmalı, dosyanın içeriği sürekli yenilenerek, ayrıntı bilgisine erişmenin kanalları açık tutulmalıdır.

3.Her konudan sorumlu "komiteler" oluşturulmalı, komitenin başkanı ve sekreteri olmalıdır.

4.Ele alınan öncelikli konularla ilgili  "bilgi envanteri” geliştirilirken, " fizibilite çalışmaları" yapılmalı; faktör koşulları, talep koşulları, karşılıklı bağımlılık ilişkileri ve ağ sistemleri, rakipler ve rakip stratejileri, projenin üreteceği ürün ve hizmetlerin rekabet edebilirliği, uzun dönemli sürdürülebilirliği analiz edilmelidir.

5.Her projenin hangi "kaynaklarla" realize edilebileceği ayrıca değerlendirmeli. Kamu kaynakları kadar, uluslararası fonların durumu da bu analizlerde ele alınmalıdır.

6.İl ölçeğinde sistemli "koordinasyon toplantıları" yapılarak ilerlemelerle ilgili tutanaklar komiteler arasında da çapraz iletişimle paylaşılmalı; karşılıklı etkileşim ve eklemlenmenin derinleşmesi sağlanmalıdır.

7.Projelerle ilgili dosyaların değerlendirilmesi sırasında sadece başarılar değil, başarısızlıklar da açıkça not edilmeli ki hatalar tekrar edilmesin.

Çağımızda küresel rekabet giderek hızlanıyor, yaygınlaşıyor ve derinleşiyor. "Bugünün çamaşırı dünün güneşiyle kurutamayız." Günün koşullarını dikkate alarak sorunlarımıza çözüm üretebilir ve refahımızı artırabiliriz. Burada yaptığımız bütün genellemeler, eleştiriye açıktır; tartışarak, karşı gerekçeler üreterek ortak aklın yolunu bulabiliriz. Hatırlama ve hata kültürünü içimize sindirerek sorunlara bakmasını, çözümler üretmesini mutlaka başarmalıyız.