Putin’in ve ABD borsasının kumarı

Halen Ukrayna’da yaşanmakta olanlar, aslında kimsenin kontrol edemediği bir dünyada, öngörülemeyen kaotik gelişmelere açık bir ortamda yaşamakta olduğumuzu bir kez daha gösterdi. Bu dünyada küresel düzenden söz etmenin mümkün olmadığı ve dünyayı yönetme iddiasındaki Batılı güçlerin çaresizliği bir kez daha gözler önüne serildi. 

Kendi ülkesinde ciddi sorunlarla boğuşmakta olan Rusya Devlet Başkanı Putin, ABD ve Avrupa’nın Ukrayna’daki çaresizliğini doğru okuyarak hamlesini yaptı ve Kırım’ın kontrolünü ele geçirdi. Putin’e bu cesareti veren ABD’nin ve Batı’nın Rusya’ya karşı uygulayacağını açıkladığı önlemlerin şu an için Putin’i caydırıcı bir etki yapması da olanaksız görünüyor. 

Putin’ın kumarı

Putin, 1989’a kadar dünyaya hükmeden iki güçten biri olarak kabul edilen Sovyet İmparatorluğunun dağılması sonrasında, parlak geçmişinin hayalleriyle yaşamaya devam eden, ama küresel bir güç olmasını sağlayacak atılımı bir türlü gerçekleştiremeyen bir ülkenin iddialı devlet başkanı olarak eline geçen fırsatı çok iyi değerlendirdi. Rusya ekonomisinde işler hiç de iyi gitmiyorken ve antidemokratik uygulamalara karşı tepkiler büyürken Putin, Ukrayna’nın özel konumunu ve jeopolitik faktörlerin kendisine sağladığı avantajı çok iyi kullandı ve bugünkü noktaya gelindi. 

Bu hamlesiyle Rusya’nın emperyal hedeflerinden vazgeçmediğini ve sıradan bir ulus devlet olmadığını herkese göstermek isteyen Putin, bu hamlenin kendisine kazandırdığı puanlarla ekonomideki çıkmazlarını bir süre daha unutturabilir. Son aylarda 40 milyar dolarlık döviz rezervi harcamasına karşın ülke parasının ( rublenin) hızlı değer kaybını önleyemeyen Putin’in sahip olduğu toplam döviz rezervinin 400 milyar doların üzerinde olduğunu unutmamak gerekiyor. 

Batı’nın çaresizliği

Putin’in bu kumarı ABD ve Avrupa’nın çaresizliğini gördüğü için oynayabildi. 2008’de başlayan küresel finansal krizin çok boyutlu etkilerini hala yaşamakta olan ABD ve Avrupa’daki siyasal konjonktürün onların jeopolitik etkisini sınırladığı ortadayken Batı’nın Ukrayna için yapabileceklerinin sınırlı olduğunu Putin çok iyi biliyordu. 

Bugünkü krizin doğmasına yol açan olay, Devlet Başkanı Yanukoviç’in Ukrayna’nın Avrupa Birliği(AB) ile bütünleşme yoluna girmesini öngören anlaşmayı imzalamaktan son anda vazgeçmesiydi. Bu sonucun ortaya çıkmasında Putin’i ekonomik durumu hiç de parlak olmayan Ukrayna’ya vadettiği cömert mali desteğin, AB’nin koşullu destek vaatlerinden çok daha cazip olmasının da payı vardı. Öte yandan Avrupa enerji ihtiyacının önemli bir bölümünü Rusya’dan sağlıyordu. 

ABD’de ise Başkan Obama yönetiminin mecbur kalmadıkça yeni jeopolitik yükümlülükler üstlenmeye hiç de hevesli olmadığı ortadaydı ve ABD’yi dünyadaki etkisini kaybetmekle suçlayan Obama muhalifleri vardı.

Tehlike nerede?

Şimdi gelinen noktada Putin’in hamlesini karşılıksız bırakmanın getireceği itibar kaybının farkında olan ABD ve Avrupa’nın ne yapacakları konusunda kendi aralarında bile anlaşamadıkları görülüyor. Batı’nın bu olayda etkisiz kalmasının küresel düzenin geleceği açısından yaratacağı sakıncalar ise ortada.
Ancak küresel ekonominin hala büyük ölçüde Batı’nın güdümünde olduğu, küresel sermaye hareketlerine Batı’nın yön verdiği de biliniyor. Batı’nın bu gücünü kullanarak Rusya’ya karşı uygulayacağı yaptırımların Rusya’nın sallantıdaki ekonomisini daha ciddi darboğazlara sürüklemesi beklenebilir. Önemli soru böyle bir noktaya gelinmesi halinde Putin’in ne yapacağı, nasıl bir kumar oynayacağıdır. 

Kredili borsa kumarı

Öte yandan, Ukrayna krizinin patladığı günlerde, ABD’de oynanmakta olan borsa kumarı S&P 500 endeksini yeni bir rekora taşıdı. Bu rekorun, kredi kullanılarak yapılan borsa yatırımlarının da yeni bir rekora eriştiği ortamda gerçekleşmiş olması oynanmakta olan kumarın boyutlarını göstermesi açısından ilginçti. Borsa yatırımı için kullanılan kredilerin toplamı 451 milyar doları bulmuş ve küresel kriz öncesinde 2007 yılında erişilmiş olan 381 milyar dolarlık rekoru kırmıştı.

Farklı ülkelerde ve farklı alanlarda büyük risklerin alındığı, küresel boyutta etki yapabilecek büyük ölçekli kumarların oynandığı bir dünyada yarının neler getireceğini kestirmek hiç kolay değil.