Protestolu senet tutarında rekor üstüne rekor kırılıyor

Piyasada işler iyi mi gidiyor, yoksa sıkıntı mı var; para akışında bir darboğaz yaşanıyor mu, yaşanmıyor mu; bütün bunları anlamak için bakılacak en önemli göstergelerden biri de senet protestolarındaki durum.

İşler sorunsuz gidiyorsa kim verdiği senedin protesto edilmesini ister. Herhalde kimse “Senedim protesto edildi” diye el ovuşturacak değil. Her şey bir yana bir itibar kaybı senedin protesto edilmesi.

Dolayısıyla dürüst iş insanları için senetlerinin protesto edilmesi en istenmeyecek durumlardan biri. Ne var ki senet protestosunu sıfıra indirmek de mümkün değil. Bu yüzden bakılması gereken eğilim nasıl; protestolar artıyor mu, azalıyor mu, önemli olan bu.

Gidişat hiç iyi değil

Senet protestolarıyla ilgili olarak elimizde 2018’in ilk on bir ayına ilişkin veriler var. Verilerin kaynağı Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi. Dikkat çeken detayları sıralayalım:

- Geçen yılın ilk dokuz ayında protesto edilen senetlerin tutarı, 2017’nin tümündeki tutarı aştı.

- 2018’in ilk on bir ayında 16.8 milyar liralık senet protesto edildi. 2017’nin aynı dönemindeki 11.5 milyar liralık düzeye göre tam yüzde 45 artış var.

- Senet tutarındaki bu hızlı artış, senet sayısı artmadığı, hatta az da olsa gerilediği halde gerçekleşti. 2017’nin ocak-kasım döneminde 862 bin olan protestolu senet sayısı geçen yılın aynı döneminde 846 binde kaldı.

- Senet sayısı azalırken tutarın yüzde 45 büyümesi ortalama senet tutarındaki artıştan kaynaklandı. Geçen yılın ocak-kasım döneminde protesto edilen senetlerin ortalama tutarı 19 bin 820 lira. 2017’nin tümü için ortalama tutar 13 bin 499 liraydı. Yani ortalama tutarda yüzde 47’lik bir artış oldu.

- Geçen yılki enflasyonun yüksek olduğu, dolayısıyla nominal yüzde 47 artışın fazla önem taşımadığı görüşü dile getirilebilir. Reel artışta da yön belirgin olarak yukarı. 2017’nin tümünde protesto edilen senetlerin ortalama tutarı TÜFE artışından arındırılmış halde 2016’ya göre yüzde 0.18 düşmüştü. Geçen yıl ise protesto edilen senetlerin ortalama tutarında 2017’ye göre yüzde 22’lik reel artış oldu.

- Protestolu senetlere ilişkin verilerde 2011’e kadar geri gidebiliyoruz. 2011’den bu yana olan dönemde ortalama senet tutarında daha önce en yüksek reel artış yüzde 14 ile 2012’de görülmüştü. Dolayısıyla 2018, reel artış yönüyle de rekor kırılan yıl durumunda.

Üç büyük il belli de sonrası nasıl?

Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi, protesto edilen senetleri “2 bin liranın altında ve 2 bin liranın üstünde” olanlar şeklinde iki bölümde izliyor. Ancak toplam protesto tutarının neredeyse yüzde 99’u her biri 2 bin liranın üstünde olan senetlerden oluşuyor.

TBB Risk Merkezi, il bazındaki sıralamayı tutarı 2 bin liranın üstünde bulunan senetleri baz alarak yapıyor. Ama zaten tüm senetler dikkate alınarak sıralama yapılsa değişen bir durum olmazdı.

Yapılan sıralama, toplam protestoda doğal olarak ilk üç sırayı üç büyük ilin aldığını gösteriyor. Zaten aksi şaşırtıcı olurdu.

Geçen yılın ilk on bir ayındaki protestoların 5.4 milyar liralık kısmı İstanbul’da. İstanbul bu tutarla toplamda tam üçte bir pay alıyor.

İkinci sırada 1.7 milyar liralık protesto ile Ankara, üçüncü sırada ise 858 milyon liralık protesto ile İzmir var.

İlk on ili oluşturan diğer iller ve on bir aydaki protestolu senet tutarları ise şöyle:

“Konya 722 milyon, Antalya 669 milyon, Muğla 474 milyon, Bursa 471 milyon, Gaziantep 418 milyon, Adana 360 milyon ve Kayseri 337 milyon lira.”