Proforma fatura anlaşma mıdır?

İHRACAT SOHBETLERİ / Şefik Ergönül [email protected] Sohbetimizi izleyen okurlarımızın hatırlayacağı gibi, geçen haftaki sohbetimizin başlığı "Bana güvenmiyor musun" idi. İçinde de işbirliği ve gizlilik için yapılması istenilen bir anlaşmanın yarattığı ortam konu edilmişti. Okurlarımızdan birisi de genel olarak anlaşmalar ile ilgili bir soru yönelterek, proforma faturanın anlaşma olarak kabul edilip edilmeyeceğini sormuş. Her zaman yaptığımız gibi kullandığımız kelimenin sözlük karşılığına bakalım. Türk Dil Kurumu, "anlaşma" sözcüğünün karşılığını "anlaşmak işi, sözleşmek" diye açıklıyor. Proforma ise Türkçe bir sözcük değildir. Bu tür kullanımda anlamı "belirlenen ürünlerin piyasa fiyatını belirlemek için hazırlanan" olarak belirtilebilir. Her ikisi de birbirinden farklı olan iki sözcük, nasıl olur da aynı yerde buluşabilir? Proforma fatura genel olarak, ihracatçının ve ithalatçının pazarlıklar sonucu oluşturdukları mal bedelinin bir ödeme şekline bağlanması amacıyla düzenlenen ve fatura formunda hazırlanan bir belgedir. Dolayısıyla bir teklif teyididir. Doğru hazırlanmış bir proforma fatura, anlaşmada bulunması gereken birçok detayı da içerisinde barındırır. Alıcının ve satıcının iletişim detayları ile birlikte, ürüne ait bilgiler, ödeme şekli, teslim yeri ve süresi ve benzeri birçok detayı da kapsar. Eğer ihracatçı bunu ithalatçıya teklifini teyit etmek için veriyorsa, nasıl olur da bir anlaşmaya dönüştürülebilir. Doğal olarak ithalatçının bu proforma faturaya kaşe basıp ve yetkili tarafından imzalayıp ihracatçıya geri göndermesi halinde, bu bir sözleşmeye dönüşür. İthalatçı bu eylemi ile proforma faturada belirtilen detaylar üzerinde mutabakatını bildirmiş olur. Kuşkusuz bu tam anlamı ile bir anlaşma sayılamasa da, tarafların karşılıklı beyan ettikleri hususlarda sözleştiklerinin teyididir. Bu proforma faturada belirtilmeyen herhangi bir hususta çıkabilecek anlaşmazlığın, can sıkıcı olacağı da bir gerçektir. Bu nedenle, bir anlaşmada belirtilebilecek kadar olmasa da, anlaşmazlık olasılığı olan bazı noktaların da proforma faturada belirtilmesi faydalı olabilir. Öte yandan bu belgenin kapsamının da sözleşme kapsamı kadar geniş tutulamayacağı da açıktır. Anlaşmaya dönecek olursak, tarafların tanımı ve yasal iletişim detayları ile başlaması gerekir. Ürün özellikleri, ambalaj, fiyat, döviz türü, ödeme şekli, teslim şekli ve yeri, gerekiyorsa gözetme detayları, nakliye türü, istenilen belgeler, varsa ürün garantisi, gecikme durumunda ve anlaşmazlık olduğunda yapılacaklar, uygulanacak hukuk, zorlayıcı nedenler gibi bilgilerin açıkça belirtilmesi gerekir. Kuşkusuz bir anlaşmada olması gerekenler bu saydıklarımızla kısıtlı olmayacaktır. Her işin kendi doğasına göre içerik belirlenmelidir. Üzerinde mutabakata varılan tüm detayların altına da tarafların yetkilileri imza atacaktır. Eğer daha çok güven istiyorsanız, imza atanlara ait yetki belgelerini de takas ediniz. Kötü niyetli davranışların sonucunda oluşabilecek mağduriyetler engellenmiş olur. Söz uçar, yazı kalır ve elimizde başvurulacak bir belge olur. Her iki taraf da kendi varsayımlarına göre değil, ancak mutabakat metninde belirtilenlere göre hareket etmek zorunda kalır.