Poşet beyanı usul ve esasları ile Türk Ceza Kanunu ilişkisi

Vahit MENTER - Yeminli Mali Müşavir

Poşet kullanımı ile Geri Kazanım Katkı Payı Beyanı verilmesine ilişkin 7153 sayılı Kanun’la yapılan düzenlemeler, 10/12/2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Çevre Kanunu’nun 3. maddesinin 1/h fıkrasında yapılan değişiklikle çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi için uyulması zorunlu standartlar ile vergi, harç, katılma payı, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teşviki, geri kazanım katılım payı, plastik poşet ve plastik ambalaj kullanımının azaltılması, depozito uygulaması, emisyon ücreti, kirletme bedeli ve kirliliğin önlenmesine yönelik teminat alınması ve karbon ticareti gibi piyasaya dayalı mekanizmalar ile ekonomik araçlar ve teşviklere dair hususlara ilişkin idari ve teknik usul ve esaslar bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirleneceği hüküm altına alınmıştır.

Yurt içinde piyasaya arz edilen poşetlerin ücretlendirilmesi, kazanım paylarının tespiti, beyan edilmesi ve ödenmesi ile usul ve esaslara uyulmaması halinde uygulanacak idari ve adli cezalar makalemizin konusunu oluşturmaktadır.

A- Poşetlerin ücretlendirilmesi

Çevre Kanunu’nun 13. Ek Maddesi’nde yapılan düzenleme ile “Kaynakların verimli yönetimi ve plastik poşetlerden kaynaklanan çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla plastik poşetler satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücret karşılığı verileceği, uygulanacak taban ücret 25 kuruştan az olmamak üzere bakanlıkça oluşturulacak komisyon aracılığı ile belirleneceği, belirlenecek olan poşet ücretleri her yıl için güncelleneceği” hüküm altına alınmıştır.
Plastik poşetleri ücretsiz verdiği tespit edilen satış noktalarına depo alanı hariç kapalı satış alanının her metrekaresi için 10 Türk Lirası idari para cezası verileceği çevre kanunun 20. maddesinin (bb) bendinde düzenlenmiştir.

B- Geri kazanım katılım payının beyan edilmesi ve ödenmesi

Çevre Kanunu’nda değişiklik yapan 7153 sayılı Kanun’un 11. Ek Maddesi’ne göre kanuna ekli listede görülen alışveriş poşetleri, araç lastikleri, aküler, bitkisel ve madeni yağlar, ilaçlar, piller, elektrik elektronik eşyalar ile plastik, metal, kompozit, cam ve ahşap atıklardan belirtilen liste birim/tutarlar üzerinden geri kazanım katılım payı alınması öngörülmüştür.
Yurtiçinde piyasaya arz edilen alışveriş poşetler için satış noktalarından, poşet dışında listede görülen diğer ürünler için ise piyasaya sürenlerden veya ithalatçılardan belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edileceği düzenlenmiştir. Geri kazanım katılım payları her yıl tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanacaktır.

Geri kazanım katılım payları, poşetler için satış noktaları sahipleri tarafından, ürünün piyasaya sürüldüğü tarihi takip eden ayın 15’ine kadar https://gekap.csb.gov.tr/Yetki/Login web adresinden beyan edilebileceği gibi https://www.turkiye.gov.tr/csb-plastik-poset-beyani adresinden Bakanlığa beyan edilir ve beyanı takip eden ikinci ayın son gününe kadar Bakanlık Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına ödenmesi gerekmektedir.
Geri kazanım katılım payını ödemediği tespit edilenlere, katılım payı tutarının %20 fazlası idari para cezası olarak verilir.

Ayrıca; katılım payının beyan edilmediğinin veya eksik beyan edildiğinin bakanlıkça tespiti halinde beyan edilmeyen veya eksik beyan edilen katılım payının bir ay içinde ödenmesi gerektiği ilgiliye tebliğ edilecek, süresinde beyan edilmeyen veya eksik beyan edilen katılım payının beyan edilmesi gereken son günden ödendiği tarihe kadar geçen süre için aylık %2 gecikme zammı oranında faiz uygulanacak. Süresinde ödenmeyen katılım payı bakanlığın bildirimi üzerine ilgili vergi dairesince cebri takip ve tahsil yoluyla idari işlemler yürütülecektir.

Poşet beyanının kimler tarafından yapılacağına dair özel bir düzenleme veya ayrım yapılmamış olup, satış noktaları bulunan tüm gerçek ve tüzel kişilerin beyan vermeleri gerekmektedir. Beyan verecek gerçek ve tüzel kişiler, TC Kimlik Numarası ve e-Devlet şifresi ile giriş yapabilir. Ayrıca; e-imza, mobil imza ile internet bankacılığı aracılığıyla da sisteme giriş yapılabilmesi ve beyan verilebilmesi mümkündür.

C- İdari ve adli cezalar

- İdari nitelikteki cezalar

Bildirim ve beyan yükümlülüğünü zamanında ve eksiksiz yerine getirmeyenlere kanunun 20. Maddesinin g) bendi uyarınca 6.000 Türk Lirası idarî para cezası verileceği Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünce düzenlenmiş Poşetlerin Ücretlendirilmesine Dair Usul ve Esaslarda bildirilmiştir.

- Adlî nitelikteki cezalar

Çevre Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü’nce düzenlenmiş Poşetlerin Ücretlendirilmesine Dair Usul ve Esaslara ilişkin düzenlemenin yaptırımları düzenleyen 13. maddesinin 2. bendine göre bildirim ve beyanlarda yanlış ve yanıltıcı beyanda bulunanlara kanunun 26. maddesine göre işlem tesis edileceği düzenlenmiştir.
Kanunun 26. maddesinde ise bu kanunun 12. maddesinde öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğüne aykırı olarak yanlış ve yanıltıcı bilgi verenler, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Bu kanunun uygulanmasında yanlış ve yanıltıcı belge düzenleyenler ve kullananlar hakkında Türk Ceza Kanunu’nun belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümleri uygulanır.
Bu maddeye göre yargıya intikal eden çevresel etki değerlendirmesine ilişkin ihtilaflarda çevresel etki değerlendirmesi süreci yargılama sonuna kadar durur.

D- Sonuç

Çevre Kanunu’nda yapılan düzenlemeler ile satış noktalarında kullanılan poşetler ve listede belirtilen diğer ürünler geri kazanım katılım payı alınmasına karar verilmiş, satış noktalarında kullanılan poşetlerin ise son kullanıcıya ücret karşılığı yani poşetlerin 25 krş/adet fiyat üzerinde satılması, ay içi işlemlerin müteakip ayın 15. gününe kadar beyan edilmesi 2. ayın sonuna kadar ödenmesi hüküm altına alınmıştır.

Poşet beyan ve bildirimlerin kimler tarafından yapılacağına dair alt düzenleme yapılmamış, beyan ve bildirimlerin aylık olarak yapılacağı belirtilmiş, bildirimlerle ilgili bir miktarsal, tutarsal veya ciro çalışan sayısı, satış noktası sayısı olarak istisna veya muafiyet getirilmemiş, tüm satış noktaları beyan ve bildirim kapsamına alınmıştır. Bu durum mahalle bakkalından, market zincirine tüm ilgililere beyan ve bildirim yapma sorumluluğu yüklemekte, gerekli alt yapıya sahip olmayan birçok gerçek ve tüzel kişilerin ceza yaptırımlara maruz kalmalarına neden olabilecek bir durumdur.

Bildirim yükümlülüklerin çokluğu, bildirimlerin kimler veya hangi aracılar tarafından yapılacağı, yetki ve sorumluluk kapsamları düzenlenmemiştir. Katılım payları üzerinden verilen idari para cezaları ile yanlış ve yanıltıcı bilgi sonucunda hapis cezası gibi ağır yaptırımlar olması yasanın uygulanabilirliğine olumsuz etki oluşturmaktadır.

Yasanın uygulanabilirliğinin sağlanması, sürekliliğinin temin edilebilmesi için beyan ve bildirimlerinin üç aylık dönemlere müteakip ay içinde yapılması gerekmektedir. Tüm satış noktalarına getirilen bildirim yükümlülüğü kapsamının daraltılması veya satış noktalarında kullanılacak beyan tabi poşetlere ait bildirimlerin satış noktaları tarafından değil, üreticiler tarafından piyasaya sürülürken satış adedi veya kilograma göre beyan edilmesi, katılım payının ise satış faturalarına intikal ettirilmek suretiyle son satış noktasının tüketiciye düzenlenecek fatura ve benzeri belgelerde ücretlendirilerek tahsil edilmesi, uygulanabilir düzenleme olacaktır.
Ocak ve şubat dönemine ait poşet beyan ve bildirimlerinin 15 Nisan 2019 tarihine kadar ertelenmesi ve 30 Nisan tarihine kadar ödenmesiyle ilgili düzenleme yapılması beklenmektedir.