Plastik poşetlerin ücretlendirilmesi ve geri kazanım payı

Bilindiği üzere, 10.12.2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7153 sayılı “Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 2872 sayılı Çevre Kanunu’na “Geri kazanım katılım payı” başlıklı ek 11’inci, “Depozito” başlıklı ek 12’nci ve “Poşet Ücreti” başlıklı ek 13’üncü maddeler eklenmiştir.

Anılan düzenleme ile geri kazanım imkanı düşük ve çevresel kirliliğe neden olan plastik poşet ve ambalajların kullanımının azaltılması amacıyla, yurt içinde piyasaya arz edilen bazı ürünlerden, taşıma amaçlı kullanılan plastik poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan “geri kazanım katılım payı” tahsil edilmesi hükme bağlanmıştır. Hangi ürünlerin kapsama girdiği ve ödenmesi gereken geri kazanım katılım payı tutarları 2872 sayılı Kanun’a ekli 1 sayılı listede yer almaktadır. Listedeki mallar arasında; plastik poşetler, taşıt lastikleri, akümülatörler, piller, bitkisel ve madeni yağlar, bazı elektronik elektrikli eşyalar, ilaçlar ile plastik, metal, kompozit, cam ve ahşap ambalaj maddeleri bulunmaktadır.

Geri kazanım katılım payı, ürünün piyasaya sürüldüğü tarihi takip eden ayın 15’ine kadar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na beyan edilecektir. Zamanında beyan edilmeyen / ödenmeyen katılım payları ise gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecektir.

Keza, anılan düzenlemede, plastik poşetlerin satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücret karşılığı verilmesi ve uygulanacak taban ücretin 25 kuruştan az olmamak üzere, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca oluşturulacak komisyon aracılığı ile belirleneceği ve her yıl için güncelleneceği belirtilmiştir.

Poşetlerin ücret karşılığı verilmesi ve geri kazanım katılım payı uygulaması 01.01.2019 tarihinden itibaren başlamış olup, depozito uygulaması zorunluluğunun ise 01.01.2021 tarihinden itibaren başlaması öngörülmüştür.

Plastik poşetlerin ücretlendirilmesine ilişkin usul ve esaslar

Plastik poşetlerin ücretlendirilmesine ilişkin usul ve esaslar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenmiş olup, konuya ilişkin özet bilgiler şöyledir:

1. Plastik poşet uygulamasına tabi olan satış noktaları ve genel esaslar
Plastik poşetlerin ücretli olarak satışı, faaliyet türü ne olursa olsun uzaktan satışlar da dâhil olmak üzere toptan veya perakende (tekstil, gıda, oyuncak,… vb.) istisnasız tüm satış noktalarında 01.01.2019 tarihinden itibaren gerçekleştirilecektir. Plastik poşetler, mesafeli satışlar da dâhil olmak üzere satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücretsiz olarak sunulamaz veya herhangi bir promosyona ve kampanyaya konu edilemez. Plastik poşetle gönderimi sağlanan uzaktan satışlarda alternatif taşıma ekipmanı kullanım seçeneğinin tüketiciye sunulması zorunludur. Tüketici tarafından plastik poşet seçeneği tercih edilmesi halinde poşetlerin satışı zorunludur. Satışa konu plastik poşetlerin barkodlu olarak tüketiciye sunulması zorunludur.

2. Kapsam dışı olan uygulamalar

Aşağıda belirtilen plastik poşetler ilgili düzenlemenin kapsamı dışındadır:

- Ekmek, sebze, meyve, peynir, zeytin, hayvansal gıda gibi açık satılan gıdaların hijyenini sağlamak için kullanılan, çift kat kalınlığı 15 mikron ve altında olan, 500 X 350 mm (körük kalınlığı ve sap uzunluğu dâhil) ebadından küçük saplı/sapsız poşetler,
- Plastik içeren malzemelerden, dokumalı veya dokumasız metotlarla üretilen, tekstil ürünü çok kullanımlık poşetler,
- Canlı sucul hayvan (Örnek sülük ve balık gibi) satışında kullanılan sapsız poşetler,
- Yumrulu ve/veya benzer tohumlu bitkilerin satışında kullanılan sapsız poşetler,
- Sadece hizmet verilen fakat ürün satışı gerçekleştirmeyen yerlerde kullanıcıya veya tüketiciye verilen poşetler, (kuru temizleme, lostra ve benzeri),
- Kargo poşetleri,
- Gümrüksüz mağazadan alınan ürünler için ilgili mevzuat gereği kullanılması zorunlu olan özel poşetler.

3. Satış noktalarının yükümlülükleri

- 01.01.2019 tarihinden itibaren plastik poşetleri ücretsiz vermemekle ve tahsil edilen ücretleri satış belgelerinde adet bazlı göstermekle,

- Çevrenin korunması maksadıyla plastik poşetlerin satışına ilişkin tüketiciyi bilinçlendirme amaçlı yazılı, basılı görsel materyaller kullanmakla,

- Bilgi sistemine kayıt olmak, gerekli beyanları bilgi ve belgeleri ile birlikte bu sisteme yüklemekle,

- Plastik poşet satışı miktarı beyanına istinaden hesaplanacak geri kazanım katılım payı tutarını Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına aktarmakla,

- Plastik poşetler yerine çok kullanımlık taşıma ekipmanını alternatif olarak tüketiciye sunmakla yükümlüdürler.

4. Bilgi Sistemi, ücretlendirme, tarh, tahakkuk, tahsilat işlemleri ve cezai hükümler

Bilgi Sistemi, plastik poşetlere ilişkin beyan ve bildirimlerin gerçekleştirilmesi ve belgelerin sunulması amacıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen çevrimiçi program ve programları kapsamaktadır. Plastik poşet satışının yapıldığı işlemler için 01.01.2019 tarihinden itibaren vergiler dâhil 25 kuruş ücret alınacak olup, plastik poşet satışının yapıldığı işlemlere ait belgelerde satış kalemi ve adedinin gösterilmesi zorunludur.

Satış noktaları, plastik poşetlerin satışının gerçekleştiği aya ait beyanı, takip eden ayın biri ile on beşi (1-15) arasında Bilgi Sistemi üzerinden yapar. Satış noktası tarafından yapılan beyanlara istinaden ödenecek geri kazanım katılım payı tutarı Bilgi Sistemi’nde hesaplanacaktır. Satış noktası tarafından Bilgi Sistemi’ne beyan edilen geri kazanım katılım payı, beyan dönemini takip eden ikinci ayın son gününe kadar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılacaktır.

Ancak;

- Bildirim ve beyan yükümlülüğünü zamanında ve/veya tam olarak yerine getirmediği tespit edilenlere 2872 sayılı Çevre Kanunu 20/g bendi hükmü uyarınca;

- Geri kazanım katılım payının ödenmediği tespit edildiği takdirde ilgili kanunun 20/z bendi hükmü gereği geri kazanım payı tutarının % 20 fazlası oranında;

- Plastik poşetleri ücretsiz verdiği, promosyona ve/veya kampanyaya tabi tuttuğu tespit edilenlere ilgili kanunun 20/bb bendi hükmü uyarınca (satış noktalarında depo alanı hariç kapalı satış alanının her metrekaresi için 10 TL,
idari para cezası kesilir.

Ayrıca, belirlenen usul ve esaslar kapsamında yapılacak bildirim ve yanıltıcı beyanlar hakkında 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 26. maddesi doğrultusunda Türk Ceza Kanununda belirtilen sahtecilik suçu ile bağlantılı altı aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

5. Geçiş süresi ve yapılacak işlemler

Satış noktaları, 31.03.2019 tarihine kadar stoklarında bulunan barkodsuz poşetlerin satışını yapabilecek olup; aynı zamanda satılan plastik poşetlere ilişkin adet ve fiyat bilgisini satış belgelerinde göstermeye yönelik altyapı çalışmalarını 31.03.2019 tarihine kadar tamamlamak zorundadırlar. Yine, plastik poşetle gönderime karar verilen uzaktan satışlarda alternatif taşıma ekipmanı seçeneğinin 31.03.2019 tarihine kadar hazırlanması gerekmektedir.