Petrol neyi işaret ediyor?

ERKİN ŞAHİNÖZ

Finansal piyasalarda ciddiye alınması gereken uyumsuzluklar yaşanıyor. Yüzyılın en büyük finansal krizlerinden biri olarak kabul edilen 2008-2009 krizinde büyük çöküntü yaşayan borsa endeksleri kriz sonrası dönemin zirve düzeylerinde. Dünya borsalarının kılavuzu S&P 500 endeksi hemen hemen her gün yeni rekorlar kırıyor. Borsalardaki yükselişten de rahatlıkla görebildiğimiz gibi risk alma iştahı dünya genelinde tavan yapmış durumda. Borsa endekslerinde hal böyleyken petrol fiyatlarında temel faktörle açıklanması oldukça zor olan bir düşüş trendi yaşanmakta. 

Dile kolay, daha geçen yıl eylül ayında 120 dolar düzeylerinden işlem gören petrol fiyatları geçen haftayı 70 dolardan kapattı. Bu düşüşün bir kısmını makro hikayenin desteklediği söylenebilir. Bunca genişleyici adıma rağmen Japonya iki çeyrek üst üste ekonomik daralma yaşadı, Avrupa ekonomileri durgunluk içinde. En büyük ikinci petrol tüketicisi Çin’de ekonomik büyüme Çin’in alışmış olduğumuz standardına kıyasla oldukça zayıf. ABD ve İngiltere dışındaki gelişmiş ekonomilerde yaşanan ekonomik sıkıntılar petrole olan talebi düşürdü, haliyle de fiyatların gerilemesinde etkili oldu. 

Petrolün dolar cinsinden fiyatlandığı ve işlem gördüğü de göz önüne alınmalı. Doların hem gelişmiş hem de gelişen ekonomilerin para birimleri karşısında son aylardaki değer kazancı petroldeki düşüşe katkı sağlayan bir diğer temel faktördü. Altın fiyatlarındaki gerileme trendinin de petrol üzerinde aşağı yönde baskı yaratması temel faktörlere eklenmeli. Ancak ne kadar temel gerekçe yazarsak yazalım borsa endekslerinin zirvede olduğu bir dönemde petrol fiyatlarının 2010 yılındaki düzeylerine geri çekilişini açıklamak zor. 

Rusya ekonomisi sıkıştırılmak isteniyor olabilir 

Peki ne olabilir? Her fiyat bilgi içerir. İki senaryo söz konusu. İlkinin gerçek olmasını umut ettiğimi söyleyerek senaryoları masaya yatıralım. Petrolde özellikle geçen haftayla daha da sertleşen satışların arkasında başta ABD olmak üzere batılı fonların belli bir amaca yönelik hamlesi olabilir. Bir başka ifadeyle, ihracatının üçe ikisi enerji ve gazdan oluşan Rusya’yı iyiden iyiye köşeye sıkıştırma niyetiyle Batılı fonların yüklü satışlar yapması petrolde temel faktörlerle açıklanamayacak kadar güçlü yaşanan satışların nedeni olabilir. Batılı ekonomiler uygulanan ekonomik yaptırımlara ilave olarak bütçesi petrolde 100 doların altını taşıyamayacak olan Rusya’yı hedefl iyor olabilir. Bu senaryo gerçekse düşük petrolden hem dünya ekonomisi hem de global piyasalar bir süre daha nemalanır. 

Yeni bir ekonomik krizi fiyatlıyor olabilir 

İkinci senaryodaysa petroldeki düşüşün yeni bir ekonomik krizi fiyatlıyor oluşu var. Avrupa’da borç krizinin kontrolden çıkması, dünya bankacılık sisteminde yeni çöküntülerin yaşanması, Çin ekonomisinde sert düşüşün başlaması gibi bilinen risklerin (known unknowns-bilinen bilinmeyenler) ya da şu aşamada bilmediğimiz bir negatif büyüme riskinin (unknown unknowns- bilinmeyen bilinmeyenler) gerçekleşeceğini fiyatlıyor olabilir petrol fiyatları. İkinci senaryo gerçekse petrol fiyatlarındaki düşüşün 70 doların altında devam etmesi hem borsa endekslerinde hem de reel ekonomide 180 derece dönüşün öncüsü olabilir….