Petrol fiyatlarının düşmesi hep lehimize midir?

Bir görüşe göre ABD Rusya’ya ders vermek ve ekonomik yönden daha da üstünlük kurmak için petrol fiyatlarının düşmesini istiyor ve bunu sağlayacak şekilde fiyatları aşağıda tutacak adımlar atıyor. Suudi Arabistan devreye sokulmak suretiyle OPEC’in üretimi kısmasının önüne geçiliyor. Böylece geliri büyük ölçüde petrol ve doğalgaza bağlı Rusya, ekonomik olarak kıskaca alınıyor. 

Başka görüşlere göre tüm dünyada büyüme hızı yavaşlıyor. Ayrıca hava koşullarında yumuşama ve alternatif enerji kaynaklarına yönelme de var. Yani petrole olan talep azalıyor. Bu yüzden de petrol fiyatlarında gerileme yaşanıyor. 

ABD’nin, henüz ihracat yapmıyor olmakla birlikte dünyanın en büyük petrol üretici ülkesi haline gelmesi gibi bir gerçek var karşımızda. Bu durum, petrol fiyatları üzerinde Demokles’in kılıcı gibi sallanıyor. 

Bu görüşlerin birinden birine mutlak doğru demek durumunda değiliz, olamayız da. Her görüşte belli ölçüde doğruluk payı olduğu söylenebilir. 

Ama ortadaki gerçek, nedeni ne olursa olsun, petrol fiyatlarının hızla gerilemekte olduğu. Daha yıl ortasında 115 dolar civarında seyreden petrol fiyatı, şimdi 60 dolarlara kadar inmiş durumda. Neredeyse yarı yarıya bir gerileme söz konusu. 

Bu durum, enerji ihtiyacının hemen hemen tümünü ithalat yoluyla karşılamak durumunda olan Türkiye için büyük bir şans kuşkusuz. Son olarak Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı da, petrol fiyatlarındaki gerilemenin Türkiye’ye olan olumlu etkisinden söz ederken, petrolün varilindeki her 10 dolarlık ucuzlamanın enfl asyonu 0.45 puan, cari açık/GSYH oranını da 0.50 puan aşağı çektiğini söyledi. 

Petrol fiyatlarındaki ucuzlama akaryakıt fiyatlarına da kısmen yansıyor. Hem zaten, petroldeki ucuzlamayı akaryakıtta aynen göreceğimiz beklenmemeli. Çünkü bizde akaryakıt fiyatlarında çok yüklü maktu vergi var. Örneğin benzinin litresi 4.5 liraysa ve bunun 2.5 lirası maktu vergiyse, 2.5 lira her durumda alınmaya devam edilecek. Petrol fiyatı nereye kadar düşerse düşsün. Dolayısıyla, petroldeki ucuzlama bizim akaryakıt fiyatlarımızı aynı ölçüde etkilemiyor. 

Bir de, dünyada petrol fiyatları son altı ayda neredeyse yarı yarıya gerilemiş ama, bizim ithal fiyatlarımızın ne kadar düştüğünü bilmiyoruz ki... Petrol ithalatının miktarı sır değil, ama bu ithalatın parasal karşılığı 2002 yılından beri gizli tutuluyor. Dolayısıyla, şu an rafine edilmekte olan petrolün fiyatı kaç dolardır bilme şansımız olmadığı gibi, petrol ithalatına kaç dolar ödemekte olduğumuzu ve bunun ürün fiyatlarına ne ölçüde yansıyacağını da bilme şansımız bulunmuyor.

Ucuzluk geri tepebilir mi? 

Küçük bir ilçe... Birkaç kasabı var yalnızca. İlçedeki gençler, artık televizyon programlarından mı etkilendiler bilinmez, sözleşmiş gibi vejetaryen olmayı tercih ediyorlar. İşleri birden kötüye gitmeye başlayan kasaplar, et fiyatlarını düşürmek zorunda kalıyorlar. Başta her şey güzel görünüyor gözünüze, siz bakkalınızda yağı, ekmeği, bisküviyi, manav reyonunuzda elmayı, portakalı aynı fiyata satıyor, daha ucuza et alıyorsunuz. Bir süre sonra kasaplar mırın kırın etmeye başlıyorlar sizin fiyatlarınız için. “Biz et fiyatlarını düşürmek zorunda kaldık, siz de yağ fiyatlarını düşürün, portakal bu fiyata olur mu” diye şikayet ediyorlar. Bakıyorsunuz, bir süre sonra şikayete bile gelmiyorlar artık, ayakları kesiliyor yavaş yavaş. Kasabanın dışında aynı ürünleri satan bakkallara yönelmeler başlamış bile... 

Petrol fiyatlarındaki ucuzlamayı, “Aman ne güzel, enfl asyonumuz şöyle düşecek, cari açığa böyle katkı olacak” diye izlerken, geri tepmeli tüfek geliyor mu acaba hiç aklımıza?

Geliri azalacak petrol üreticisi ülkelerin, yatırımlarını ertelemeleri, hatta tümden vazgeçmeleri ya da müteahhitlerimizin ödemelerini geciktirmeleri hiç söz konusu olmayacak mı yani? 

Bir süre sonra “Petrolün fiyatı şu kadar düştü, siz de sattığınız ürünlerin fiyatını gözden geçirin” denmeyecek mi? 

Geliri azalan, öncelikle zorunlu olmayanlardan başlamak üzere harcamasını kısar, bundan kaçış yok. Konu yalnızca ihracat da değil ki. Türkiye’ye en çok turist gönderen Rusya’dan, rublenin de çok yüklü oranda değer yitirdiğini dikkate alırsak, bu yıl daha az sayıda turist gelirse ne olacak, düşünen var mı? Hem Rus ekonomisi zayıflamış, hem Rus vatandaşlarının geliri düşmüş, Türkiye onlar için pahalı hale gelmiş. 

Konu ister petrol, ister başka bir şey; karşı tarafın eline ne kadar az para geçmeye başlarsa, o da harcamasını o kadar kısar. Dolayısıyla, petrol fiyatlarının geriliyor olmasına sevinelim sevinmesine de, bunun yaratabileceği olumsuzlukların varlığına da gözlerimizi yummayalım.