Performans ve faiz
Isabella M. Weber ve Evan Wasner (2023), şirket yoğunlaşması (tekelleşmesi) ile COVID-19 krizinin bir satıcı enflasyonu olduğunu spiral enflasyona yol açtığını yazdılar.
Tanımlayıcı istatistiklere sahip niteliksel, kavramsal makalelerin ekonomide modası geçmiş olduğunu söyledi. Nitekim mukayeseli üstünlükler teorisine dayanarak araba üretmenin, uzaya gitmenin fizibl ve gerekli olmadığını, teflon tava, GPS, akü gibi yan faydaları (buluşları) yok sayarak aslında Endüstri 4.0.’dan vazgeçilmesini önerenler var.
Bu Hindistan, Rusya, Çin blok zinciri teknolojilerine odaklanırken biz tekstil üretiminde kalmalıyız demekle eşdeğer. Üretim yerine (neoliberal) sermaye akımları ile cari açığı fonlamaya devam diye özetlenebilir. Yani ver faizi al yabancının otomobilini.
PerForMans
BOE başekonomisti Huw Pill, “İngilizler artık daha fakir olduklarını kabul etmeli ve şirketler maliyetlerini olduğu gibi fiyatlara yansıtmayı, çalışanlar da ücret artışı taleplerini kesmeli” dedi.
Viyana Enstitüsünden Philipp Heimberger, ECB ve ekonomistlerinin raporlarına atıfla, enflasyonda şirket karlarının payının işçi ücretlerini yakaladığını ve geçtiğini, ECB’nin kârların yerel enflasyonda önemli rol oynadığını kabul ettiğini, enerji nedeni ile (ABD gibi) AB’de manşet enflasyonun düştüğünü, buna rağmen ECB’nin ezberden giderek faiz artışı yaptığını tivitliyor.
Nitekim İngiltere’de gıda enflasyonu yüzde 20, Almanya ve ABD’de çekirdek enflasyon hala düşmüyor. Geçen hafta, UBS baş ekonomisti ise “kar güdümlü enflasyon” tanımını ortaya attı, İngiltere’de İşçi Partisinden John McDonnell açgözlülük dediği fiyat artışlarına karşı “BOE’nin faiz artışları yetersiz kalır” dedi. İtalya Merkez Bankası Başkanı İgnazio Visco enflasyonun talep ve ücret artışı kaynaklı değil yüksek kar marjlarından oluştuğunu yazıyor.
Bu yüzden François Hollande’ınki gibi birçok ülkede süper zenginleri ve fahiş karları vergilendirme planları öne çıkıyor. Hani enflasyon artış hızları aynı olmasına rağmen sorun aynı değil, enflasyon onlarda tek hane deniyordu ya, demek ki tek hane de olsa enflasyon sorunmuş.
Steve Hanke ise bunlara karşı enflasyon parasal olgudur tivitine devam ediyor. Kafalar çok karışık. Ezberciler ile ezberi bozulanlar arasında tek gerçek şirket performansları patlarken satınalma gücü faiz artışlarına rağmen düşüyor. Performans artışı ile olan Barış Manço’nun şarkısındaki emekli Salih Amca ile karşı komşu Ayşe Teyzeye oluyor.
Faiz
Dünyada açgözlülük, fahiş fiyat ve satıcı-kar güdümlü enflasyon tartışmaları artarken bizde tartışma aynı ve tek düzlemde. Enflasyon faiz nedeni ile oluştu, faizle çözülür.
Stiglitz geçen hafta yine faiz artışları sorunları büyütür dedi. Elon Musk ise Fed’in verileri geriden geliyor, faiz artışları resesyona çoktan soktu bizi diyor. Oysa 120'den fazla ülkenin politika faizi uzun zamandır enflasyonunun altında, yıllardır Keynes’in Likidite Tuzağında hazinelerini ucuza fonladı.
Euro bölgesinde mevduat faizleri hiç reel getiri sunmadı. Kanallarda hep diyorum, reel getiri vermek bürokrasinin işi değildir ama enflasyonu yönetmek işidir. Arjantin faiz artışlarına rağmen üç haneli enflasyonda ve yine krize girdi.
Arjantin analizleri havalarda uçuşuyor. Arjantin de İngiltere gibi faize geç başlamış. Oysa veriler ve grafikler tam tersini söylüyor. Ayrıca Powell önden yüklemeli faiz arttıranlara “erken davrandılar” dememiş miydi? Arjantin'in enflasyonu ABD TÜFE ve Fed faiz oranı artışı ile yapışık ikizler gibi aynı şekilde hareket ediyor.
Yani esas sorun dolarizasyon ve skandalların merkezi Fed. Norveç, El Salvador, ABD, Türkiye gibi ülkelerin ortak paydası ÜFE, M2 (velocitiy) ve pandemi ile artan (ithal) maliyetler. Arjantin’de Phillips Eğrisi net şekilde görünüyor. Ancak faiz artışı ne enflasyona, ne rezervin korunmasına, ne dış yatırım artışına, ne cari dengeye fayda etmemiş durumda hatta kötüye gitmiş, tradingeconomics.com sitesinde hepsi görülüyor.
Bilindik ortodoks para politikası ve iktisat bilimi kuralları niye işlemiyor? Arjantin 2018 yılında IMF ile yeni programa başlamıştı. Bundesbank, IMF baş ekonomistlerinin makalelerinde makro ihtiyati tedbirlerin bizim gibi ülkelerde uygulanmasını tavsiye etmeleri bu yüzden miydi? Faiz yalan mı?