Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'a genel bakış
Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun 29.01.2015 tarih ve 29251 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Geçici 1. madde de Kanun’da öngörülen yönetmeliklerin Bakanlık tarafından dokuz ay içinde yürürlüğe konacağı belirtilmektedir.
Kanunun gerekçesine göre;
Kanun ile, sektörün hukuki altyapısının oluşturulması hedeflenmiş, hem organize hem de geleneksel perakendeciliğe yönelik düzenlemelere yer verilmiştir. Böylece, sektörde yaşanan sorunların bütüncül bir bakışla çözüme kavuşturulması amaçlanmıştır. Perakende işletmelerin sınıflandırılabilmesini sağlayacak tanımlamalara gidilmiş, bu çerçevede alışveriş merkezi, büyük mağaza, zincir mağaza gibi kavramlara yer verilmiş, yine sektörde sıklıkla kullanılan ancak mevzuatta yer almayan özel yetkili (franchise) işletme, bayi işletme, özel markalı ürün, alışveriş festivali gibi bazı kavramlar tanımlanarak kanuni bir dayanağa kavuşturulmuştur.
Önemli bir yenilik, perakende işletmelerin açılış, faaliyete geçiş ve kapanış süreçlerine ilişkindir. Açılış ve faaliyete geçiş işlemlerinin bir bilgi sistemi oluşturulması suretiyle basitleştirilmesi ve başvuruların bu sistem üzerinden tek bir mercie yapılması, böylelikle işlemlerin adeta tek bir kapıdan yürütülmesi öngörülmüştür. Sistem sayesinde işyeri açılış, faaliyete geçiş ve kapanış süreçlerinde bir belgenin ikinci kez istenmeyerek bürokrasinin azaltılması hedeflenmiştir. Bu hedefe ulaşılması amacıyla, işyeri açma, ve çalışma ruhsatı verilmesine ilişkin mevzuat hükümleriyle uyumlu çalışacak bir sistem tasarlanmıştır. Böylece, açılış ve faaliyetteki bürokratik işlem ve süreçler kısaltılarak hem ilgili kurum ve kuruluşlar hem de perakende işletmeler için maliyetlerin en aza indirgendiği bir mekanizmanın kurulması hedeflenmiştir.
Ayrıca; perakende ticaretin belirli standartlarda yapılmasını ve haksız rekabetin önlenmesini sağlamak amacıyla üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki alım satım sözleşmeleri ile bu sözleşmelerden kaynaklanan ödemelerin süreleri, perakende işletmelere yönelik prim ve bedel talepleri, mağaza markalı ürün satışları, kampanyalı ve sürekli indirimli satışlar ile alışveriş festivalleri, alışveriş merkezlerindeki ortak kullanım alanları ve perakende işletmelerdeki yer ve raf tahsisleri ile çalışma saatlerine ilişkin birtakım ilke ve kurallar düzenlenmiştir.
Kanunun amacı; perakende işletmelerin açılış ve faaliyete geçiş işlemlerinin kolaylaştırılması, perakende ticaretin serbest piyasa ortamında etkin ve sürdürülebilir rekabet şartlarına göre yapılması, tüketicinin korunması, perakende işletmelerin dengeli bir şekilde büyüme ve gelişmesinin sağlanması ve perakende işletmelerin faaliyetleri ile bunların birbirleri, üretici ve tedarikçilerle ilişkilerinin düzenlenmesidir.
Kanun ile, perakende işletmelerin açılış ve faaliyete geçişi ile kapanışına ilişkin başvuruların tek bir mercie yapılması ve sonuçlandırılması, perakende işletmelere yönelik veri tabanının oluşturulması ve bilgi paylaşımının sağlanması amacıyla, Bakanlık bünyesinde perakende bilgi sistemi’nin (PERBİS) kurulması amaçlanmaktadır. PERBİS’te yer alacak ve erişime açılacak bilgiler ile Perakende Bilgi Sisteminin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
Kampanyalı satışlar; Perakende işletmeler, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ilgili diğer kanunlarda öngörülen usul ve esaslara uymak kaydıyla indirimli veya promosyonlu satış kampanyaları düzenleyebilir. Ancak kampanyanın süresi; işyeri açılışı, devri, kapanışı, adres veya faaliyet konusu değişikliğinde üç ayı, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre tasfiye durumunda ise altı ayı geçemez. Perakende işletmeler başlangıç ve bitiş süresi belli olmayan indirimler yapamayacaklardır.
Alışveriş festivalleri; Mahallî idareler ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile bunların ortağı olduğu şirketler ve diğer tüzel kişiler; birlikte veya bağımsız olarak, perakende işletmelerin katılımıyla, yılın belli dönemlerinde, ilçe, il, bölge veya ülke düzeyinde alışveriş festivali düzenleyebilir. Alışveriş festivalinin başlangıç ve bitiş tarihleri ile festivalin programı ve uygulama alanı önceden Bakanlığa bildirilecektir.
Sürekli indirimli satışlar; seri sonu, sezon sonu, ihraç fazlası, kusurlu ve benzeri malların, perakende işletmelerce, indirimli fiyattan veya malların fabrika çıkış fiyatı üzerinden yıl boyunca satılması işlemine verilen addır. Sürekli indirimli satış yapan perakende işletmelerin ön cephesinde ve mağaza içlerinde, kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde bu satış türünü gösterir ya da çağrıştırır ibarelere yer verilir.
Ortak alanların kullanımı; Alışveriş merkezlerinde, satış alanının en az binde beşine karşılık gelen alan sosyal ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi amacıyla ayrılacaktır. ayrıca, acil tıbbi müdahale ünitesi, ibadet yeri, bebek bakım odası, çocuk oyun alanı gibi ortak kullanım alanları oluşturulacaktır. Bu ortak kullanım alanları, engelliler ile yaşlı ve çocukların ihtiyaçları dikkate alınarak dizayn edilecektir.
Esnaf ve sanatkâr işletmecilerine yer tahsisi; Esnaf ve sanatkâr işletmecilerine rayiç bedel üzerinden kiraya verilmek üzere, toplam satış alanının en az yüzde beşi oranında alışveriş merkezlerinde yer ayrılır. Bu yerler; esnaf ve sanatkâr işletmecilerinden yeteri kadar talep olmaması veya boşalan yerlerin duyuru tarihinden itibaren yirmi gün içinde doldurulamaması hâlinde, diğer talep sahiplerine de kiralanabilir.
Geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere yer tahsisi; Alışveriş merkezlerinde; geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere kiraya verilmek üzere, toplam satış alanının en az binde üçü oranında yer ayrılır. Bu yerlerin kira bedeli, rayiç bedelinin dörtte birinden fazla olamaz. Söz konusu meslekler, ilgili üst meslek kuruluşunun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir ve ilan edilir.
Perakende işletmelerin çalışma saatleri; Mesleğe, mevsime ve turizme özgü şartlar ve benzeri hususlar gözetilerek perakende işletmelerin bir kısmının veya tamamının çalışma saatleri, meslek kuruluşlarının müşterek teklifi üzerine yetkili idarenin görüşü alınmak suretiyle vali tarafından belirlenebilir. Esnaf ve sanatkâr işletmelerinin çalışma saatlerinin belirlenmesinde, meslek kuruluşunca ilgili esnaf ve sanatkâr odasının görüşü alınır.
Tedarik ve dağıtım kooperatifleri; bir buçuk milyonu bulan esnaf ve sanatkâr işletmelerinin, mal tedarikini etkin bir organizasyon yapısı altında gerçekleştirmelerini sağlamak gayesi ile Esnaf ve sanatkâr işletmelerince satışa sunulan malların etkin bir şekilde piyasadan temini amacıyla esnaf ve sanatkârların üyesi olduğu tedarik ve dağıtım kooperatifleri kurulabilecektir.
Perakendeciler konseyi; Perakende ticaretin Kanunun amacına uygun olarak yapılmasının sağlanması hususunda karşılıklı bilgi ve görüş alışverişinde bulunmak, sektöre yönelik politika oluşturulmasına katkı sağlamak, sorunları tespit etmek, alınacak önlemleri belirlemek ve ilgili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliğini sağlamak üzere Bakanlığın koordinatörlüğünde Perakendeciler Konseyinin oluşturulması öngörülmektedir.