Perakende sektöründe fiyat etiketi düzenlemeleri ve son değişiklikler

Fiyat etiketi; bir malın tüm vergiler dâhil satış fiyatı, birim fiyatı, üretim yeri ile ayırıcı özellikleri hakkında tüketicileri bilgilendirmek üzere kullanılan çeşitli boyut ve şekillerdeki etiket olarak tanımlanmaktadır [1].

Fiyat etiketine ilişkin temel düzenleme 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un (“Kanun”) “Fiyat etiketi” başlıklı 54. maddesinde [2] yer almaktadır.  

Kanunun sistematiğine bakıldığında, fiyat etiketine ilişkin bu madde, “Tüketicinin Bilgilendirilmesi ve Menfaatlerinin Korunması” başlıklı 5. kısmında düzenlenmektedir. İlgili Kanun maddesinin lafzı ve kanunda yer verildiği bölüme bakıldığında, söz konusu düzenlemenin satıcının[3]/sağlayıcının[4] tüketiciyi bilgilendirme yükümlülüğünün bir sonucu olarak ortaya çıktığı ve söz konusu düzenleme ile (Kanunun temel amacı da budur.) tüketicinin menfaatlerinin koruma altına alınmaya çalışıldığı söylenebilecektir.

Bu düzenlemeye göre; perakende satışa arz edilen malların veya ambalajlarının yahut kaplarının üzerine kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde (i) tüketicinin ödeyeceği tüm vergiler dâhil satış fiyatını, (ii) birim fiyatını, (iii) üretim yerini ve (iv) ayırıcı özelliklerini içeren etiket konulması zorunludur.  

Malın (veya ambalajının yahut kabının) üzerine etiket konulması mümkün olmayan hâllerde ise aynı bilgileri kapsayan listelerin görülebilecek şekilde uygun yerlere asılması gerekmektedir.

Etiket, tarife ve fiyat listelerinde belirtilen fiyat ile kasa fiyatı arasında fark olması durumunda tüketici lehine olan fiyat uygulanacaktır.

İndirim uygulanan mal veya hizmetlerin indirimli satış fiyatının ve indirimden önceki fiyatının da, tarife ve fiyat listeleri ile etiketlerinde gösterilmesi zorunludur.  Bu kapsamda, indirimli satışa konu edilen mal veya hizmetlerin indirimden önceki fiyattan daha düşük fiyatla satışa sunulduğunun ispatı satıcı veya sağlayıcıya aittir.

İlgili Kanun maddesinin 5. fıkrasında; etiket, tarife ve fiyat listeleri, indirimli satışlara ilişkin süre ile diğer uygulama usul ve esaslarının yönetmelikle belirleneceği hüküm altına alınmış ve bunun akabinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan Fiyat Etiketi Yönetmeliği (“Yönetmelik”)[5], 28 Haziran 2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak, yayım tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelikte[6] yer alan düzenlemeler doğrultusunda :

·        Fiyat etiketinde yer verilmesi gereken hususlar;

Fiyat etiket ve listelerinde (Kanun’daki düzenlemelere paralel olarak) ;

(i) malın üretim yeri,

(ii) malın ayırıcı özelliği,

(iii) malın tüm vergiler dahil satış fiyatı,

(iv) malın birim fiyatı (malın birim fiyatının satış fiyatıyla aynı olması halinde birim fiyatının belirtilmesine gerek bulunmamaktadır.).

(v) ithal edilmiş bir mal söz konusu ise, malın üretildiği ülke isminin Türkçe yazılmış hali yer almalıdır.

Açık halde satılan mallara[7] ilişkin etiketlerde satış fiyatı yerine sadece birim fiyatının yer alması yeterli olacaktır.

·        Etiket zorunluluğu olmayan mallar;

Aşağıdaki malların satışında etiket zorunluluğu bulunmamaktadır:

(i)                Üzerinde veya ambalajında, etikette aranılan hususlar basılı olarak açıkça yazılı bulunan mallar,

(ii)              Kitap, dergi ve gazete gibi üzerinde fiyatı belirtilmiş olan mallar,

(iii)            Arttırma suretiyle veya özel kanunlarına göre satışı yapılan mallar,

(iv)            Satış fiyatı, ulusal veya uluslararası borsa veya benzeri kurum ya da kuruluşlarca ya da ticari örf ve adetlere göre belirlenen ve uygulanan kıymetli taş veya madenlerden yapılmış mallar (etiket ve liste koyma zorunluluğu bulunmamakla birlikte bu malların cinslerine göre birim satış fiyatları; bu Yönetmelik hükümlerine aykırı olmamak üzere, satışa arz edildikleri işyerinin uygun bir yerinde kolaylıkla görülebilir ve okunabilir bir şekilde gösterilir. Bu satış fiyatlarına işçilik bedelinin dahil olup olmadığı ayrıca belirtilir.).

·        Etiketlerin biçim ve kapsamı;

Etiketlerin üzerindeki rakam ve harflerin; okunabilir, düzgün, eksiksiz, gerçeğe uygun, yeterli büyüklükte ve başka rakam, kelime ve işaretlerle karışıklığa sebebiyet vermeyecek şekilde olması, yanıltıcı ve aldatıcı bilgiler içermemesi gerekmektedir.

Etiketlerin tüketiciler tarafından kolaylıkla görülebilecek, okunabilecek ve hangi mala ait olduğu açıkça belli olacak şekilde konulması gerekir.

Yurt dışında yerine getirilmesi öngörülen paket tur ve eğitim hizmetleri ile yurt dışına yönelik ulaşım ve konaklama hizmetlerinin fiyat listeleri hariç olmak üzere; etiket ve listelerde satış fiyatlarının; ‘Türk Lirası’, ‘TL’ veya ‘ ’ simgesi şeklinde yazılması zorunludur.

Denetim;

Bakanlık, belediyeler ve ilgili odalar bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanması ve izlenmesine ilişkin işleri yürütmekle görevlidir. Bu Yönetmeliğe aykırı uygulamaların tespit edilmesi halinde, tespit edilen aykırılık, gereği yapılmak üzere aykırı uygulamayı yapanın merkezinin bulunduğu valiliğe gönderilecektir.

·        Fiyat Etiketinde Yerli Üretim Logosu Kullanımına İlişkin Tebliğ (“Tebliğ”)

Söz konusu Tebliğ, 5 Ekim 2018 tarihli ve 30556 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmış ve yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir.

Tebliğ; perakende olarak satılmak üzere tüketicilere sunulan malların etiketlerinde ve fiyat listelerinde yer verilmesi zorunlu olan yerli üretim logosunun kullanımına ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla düzenlenmiştir.

Tebliğe göre etiketlerde ve fiyat listelerinde (Kanun ve Yönetmelik düzenlemelerinde genel hatlarıyla belirlendiği şekilde) ; malın üretim yeri, ayırıcı özelliği, tüm vergiler dâhil satış fiyatı, birim fiyatı, satış fiyatı ve birim fiyatının uygulanmaya başladığı tarih ile üretim yeri Türkiye olan mallar için Ticaret Bakanlığınca tespit ve ilan edilen şekil, logo veya işaretin bulundurulması zorunludur (“Yerli Üretim Logosu”).

Tebliğin 6. ve 7. maddelerinde yerli üretim ve yerli üretim logosuna ilişkin esaslar düzenlenmekte; aşağıdaki mallar “yerli üretim” olarak kabul edilmekte ve bu mallar için “Yerli Üretim Logosu” kullanılması zorunluluğu getirilmektedir;

(i)                17.04.1957 tarihli ve 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanunu’nun 1. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen işletmeler[8] tarafından Türkiye’de üretilen mallar,

(ii)              Türkiye’de üretilen el ve ev sanatları ürünleri,

(iii)            27.10.1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 18. maddesinde sayılan ürünlerden[9] Türkiye’de elde edilen veya üretilen mallar yerli üretim olarak kabul edilmektedir.

 ·        Fiyat Etiketi Yönetmeliğinde ve Yerli Üretim Logosu Kullanımında Son Değişiklikler;

Fiyat Etiketi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik[10] ile Fiyat Etiketinde Yerli Üretim Logosu Kullanımına İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ[11] 27 Temmuz 2019 tarihli ve 30844 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu değişikliklerle getirilen yenilikler aşağıdaki gibidir;

·        Yönetmeliğin 5. maddesinin 1. fıkrasında yapılan değişiklikle, Satıcı tarafından perakende satışa arz edilen malların veya ambalajlarının yahut kaplarının üzerine kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde yazılı, dijital veya elektronik etiket konulması hususu düzenleme altına alınmıştır. Böylelikle etiketin dijital veya elektronik etiket olabilmesine de imkan tanınmıştır.

 ·        Yönetmeliğin “Etiket bulundurma zorunluluğu” başlıklı 5. maddesine eklenen yeni iki fıkrayla;

- Hizmetlerin tarife ve fiyatlarını gösteren listelerin de bu madde hükmüne göre düzenlenerek asılacağı, hizmetlere ilişkin tarifelerde hizmetin ayırıcı özelliği, tüm vergiler dâhil satış fiyatı ve bu fiyatın uygulanmaya başlandığı tarihin belirtilmesinin yeterli olacağı,

- Yerli üretim logosu bulunan etiketlerde ve fiyat listelerinde ayrıca üretim yerinin belirtilmesine gerek olmadığı hüküm altına alınmıştır (buna uygun olarak Tebliğ değişikliğinde de bu hususa yer verilmiştir.).

·        Düzenlemelere Aykırılığın Yaptırımı;

6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un “Ceza hükümleri” başlıklı 77. maddesi doğrultusunda; aykırılığı tespit edilen her bir işlem için 339 TL idari para cezası[12] uygulanacaktır.

Bundan ayrı olarak; bilgilendirme ve tüketicinin menfaatlerini koruma yükümlülüğünün ihlal edilmesi kapsamında, satıcının/sağlayıcının hukuki sorumluluğuna gidilebilecek; şartlarının oluşması halinde tazminat talep edilebilecektir. 

 
[1] Fiyat Etiketi Yönetmeliği, m.4/f.1(c); Yönetmelik metni için : http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140628-2.htm
[2] Kanun metni için : https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6502.pdf (Kanun 28 Kasım 2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmış; 28 Mayıs 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir.)
[3] Satıcı: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal sunan ya da mal sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişi [Kanun madde 3/fıkra 1 (i)]
[4]  Sağlayıcı: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet sunan ya da

hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişi [ Kanun madde 3/fıkra 1 (ı)]
[5] Yönetmelik metni için : http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140628-2.htm
[6] Toptan ve perakende satışların birlikte yapıldığı yerlerde, perakende satışlar hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanacaktır (Yönetmelik m.12).
[7] Açık halde satılan mal : Açık halde satılan mal: Önceden paketlenmeksizin, tüketicinin hazır bulunduğu bir ortamda ölçülerek satılan malı ifade etmektedir [Yönetmelik m.4/f.1 (a)].
[8] Sanayi Sicili Kanunu Madde 1 – (Değişik birinci fıkra: 18/6/2017-7033/3 md.) Bir maddenin vasıf, şekil, hassa veya terkibini makine, cihaz, tezgah, alet veya diğer vasıta ve kuvvetlerin yardımı ile veya sadece el emeği ile kısmen veya tamamen değiştirmek veya bu maddeleri işlemek suretiyle devamlı ve seri halinde imal veya istihsal eden yerlerle madenlerin çıkarılıp işlendiği yerler sanayi işletmesi, buralarda yapılan işler sanayi işleri ve buraları işletenler sanayici sayılır.
[9] Gümrük Kanunu m.18 için bkz. http://ggm.gtb.gov.tr/data/521efb68487c8e6f0c303249/G%C3%9CMR%C3%9CK%20KANUNU%2012.12.2014.pdf
[10] Değişikliklerin tamamı için bkz. (Fiyat Etiketi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik metni : http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/07/20190727-2.htm)
[11] Değişikliklerin tamamı için bkz. Fiyat Etiketinde Yerli Üretim Logosu Kullanımına İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ metni : http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/07/20190727-5.htm
[12] 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 77 nci Maddesine Göre 2019 Yılında Uygulanacak Olan İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğ http://tuketici.ticaret.gov.tr/data/5c2ca434ddee7d9b58062c2b/6502_idari_para_cezalari_2019.pdf