Para ve kur politikası metninde neler değişti?
Merkez Bankası 2018 yılı para ve kur politikası metnini internet sitesinde yayına koymak yoluyla açıkladı. Merkez Bankası’nın gelecek yıla ilişkin para ve kur politikası, eskiden özellikle piyasa aktörlerinin merakla beklediği ve değerlendirdiği bir temel metindi. Artık yıllık para ve kur politikası açıklaması, böyle bir ilgiyi görmüyor.
Bunun bir dizi nedeni var kuşkusuz. Merkez Bankası’nın politik baskı altında hareket ettiği artık herkesin kabul ettiği bir durum. Böyle olunca Merkez Bankası’nın politika metinlerinin önemi aşınıyor. Merkez Bankası’nın “temel görevi” olarak tanımlanan fiyat istikrarı konusundaki başarısızlığı ve enflasyon hedefine gerçekten sahip çıkma konusunda güven vermiyor olması da bir diğer faktör. Arada sıkışan Merkez Bankası’nın para ve kur politikası ile açıkladığı çerçevenin uçlarına savrulmak zorunda kalması da sorunlardan birisi.
Örneğin 2017 para ve kur politikasında “Sadeleşme sürecinde, Merkez Bankası temel fonlama aracının 1 hafta vadeli repo işlemleri olması hedeflenmektedir” yazıyordu. Oysa metnin açıklandığı 6 Aralık 2016 tarihinden sadece 5 hafta sonra ve ilan edilen politika uygulamasının ikinci haftasında para politikasının birinci maddesi rafa kaldırıldı ve yıl boyunca repo ihalesi yapılmadı.
Tüm bu çelişkilerin ve itibar kaybının bir sonucu olarak yeni açıklanan 2018 yılı para ve kur politikası da üzerinde konuşulan konular arasına girmedi.
Buna karşın, 2018 yılı para ve kur politikasını geçmiş yıllara ait politika metinleri ile karşılaştırmalı olarak okursak, altı çizilmesi gereken bazı değişiklikler olduğuna dikkat çekmek durumundayız.
Bu noktaları şöyle özetleyebiliriz:
* Enflasyon hedefi iddiası zayıflıyor, bulanıklaşıyor: 2016 ve daha önceki para ve kur politikası metinlerinde yüzde 5’lik enflasyon hedefinin üç yıllık Orta Vadeli Program (OVP) süresinin tüm yılları için geçerli olduğu açık bir şekilde yer alıyordu. 2017 metninde her yıl vurgusu zayıflamıştı, 2018’de ise cari yıl hedefi tamamen ortadan kalktı ve “hedefe OVP kapsamında kademeli bir yakınsama” şeklinde güçsüz ve bulanık bir ifadeyle iddiasız bir duruş geldi. Önceki yıllarda enflasyonun, yıllık hedefin 2 puan dışına çıkması halinde her enflasyon raporunda, yani üç ayda bunun hesabının kamuoyuna verileceği ifade ediliyordu. Artık hesap verme olayı sadece yılsonunda hükümete karşı yapılacak.
* Merkez Bankası ilk kez mealen “Enflasyon yapısal, sadece birim işimiz değil” dedi: 2018 yılı metninin girişinde “Ayrıca, TCMB, enflasyonun düşürülmesine engel olan yapısal unsurları ortadan kaldırmak için diğer kurumlarla işbirliği içinde çalışmaya devam edecektir” ifadesi yer aldı. Enflasyonun yapısallığı ve enflasyonu düşürmenin tek başına Merkez Bankası’nın değil başka aktörlerin de görevi olduğu dolaylı yoldan da olsa metne ilk kez girdi.
* Döviz kuru gelişmeleri “risk faktörü” olarak tanımlandı: 2018 metninde yer alan “döviz kuru gelişmelerini ve buna dair her türlü risk faktörünü yakından takip etmeye … devam edecektir” ifadesiyle döviz kuru gelişmeleri para politikası metinlerinde ilk kez “geçici piyasa dalgalanmaları”nın ötesinde bir “risk faktörü” olarak vurgulandı.
* “Döviz kuru riskinin yönetilmesi iktisadi birimlerin işi”: Merkez Bankası, para ve kur politikası metninde yer alan “…uygulanmakta olan döviz kuru rejiminde kur riskinin iktisadi birimler tarafından yönetilmesi önem arz etmektedir” ifadesi ile kur riskini yönetme işinin esas olarak diğer iktisadi birimlerin üzerinde olduğunu vurguladı.
* Hükümete mali disiplin uyarısı: Mali disiplin vurgusu para ve kur politikası metnine ilk kez hem de uzunca bir paragrafla girdi. 2017’de bozulan mali dengenin enflasyon ve kurlar üzerindeki etkisine dikkat çekildi.
Bunlar geçen yıllara göre dikkat çekici değişiklikler.
Faiz artırma konusunda politik baskı karşısında Merkez Bankası, özetle “Enflasyon yapısal bir sorun haline geldi. Finansal istikrar ve enflasyonu düşürmek sadece benim yapabileceğim bir iş değil, hükümetin de sorumluluk ve görevleri var” demeye çalışıyor.