Pamuk yerine mantar: Yenilikçi tekstile doğru
Stella McCartney, Beatle’lardan Paul McCartney’nin 45 yaşındaki modacı kızı. 56 yaşında kanserden ölen annesi Linda, 1980’lerde çevreciliğiyle tanınan bir fotoğrafçıydı. Stella, çevreye duyarlılığını annesine borçlu. Chloé ve Gucci ile çalıştıktan sonra şimdi bağımsız oldu. Tasarımlarında sürdürülebilir kaynaklara odaklı. Vejetaryen kesime moda ürünleri tasarlıyor. Hayvansal kökenli malzeme kullanmadan, albenili ve “marka” havalı. Bütün bu özelliklerinden dolayı Stella’nın tasarımları moda endüstrisinde en çevre dostu.
Doğadan esinlenen moda
Londra’da Victoria & Albert Müzesi’nde açılan, Ocak 2019’a kadar sürecek “Doğadan Esinlenen Moda” (Fashioned from nature) sergisinde o da var. Çevre koruma, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı, döngüsel ekonomi konularında –zaten Batı Dünyasında iyi bilinen- görüşlerini bir kez daha aktarma fırsatı buldu: “Viskoz, yılda 150 milyon ağacı öldürüyor. Tekstil sanayii, petrolden sonra dünyayı en kirleten ikinci sektör”. Viskoz, kağıt selülozu (ağaç) esaslı, pamuğa benzeyen bir ürün. İsveç gibi çevreye daha duyarlı ülkelerde viskoz, “sürdürülebilir” ormanlardan elde edilir. Duyarsız ülkelerde ise ağaçları keserek...
Tekstilin çevreye bedeli
Tekstil endüstrisinin çevre ve insana olan “gerçek bedeli” hakkında 2015’te bir belgesel film yayınlanmıştı. “Gerçek Bedel” (The True Cost) adlı filmde, 2013’te Bangladeş’te ilkel koşullarda çalışan tekstil işçilerinin durumu, üretim yapılan Rana Plaza adlı binanın bakımsızlıktan çökmesi sonucu 1.134 işçinin ölümü, 2 bin 500 kişinin yaralanması, tekstil uğruna çevrenin talan edilişi işlenmişti. Öte yandan, sadece AB ülkelerinde yılda 16 milyon ton giysi/tekstil ürünü çöpe atılıyor (EU.EASME.03.05.17).
Döngüsel ekonomi ne?
İsraf konusu, dönüp dolaşıp, döngüsel ekonomi kavramına geliyor. Doğrusal ekonomide üretim sıfırdan yapılır, ama döngüsel ekonomide geri dönüşüm ön planda. Burada hedef, atıklardan geri dönüşüm sağlayarak yeniden faydalanmak. Döngüselde bir başka kavram ise, doğaya geri dönebilecek malzeme kullanarak üretim yapmak. İleri teknoloji, bu konuda, şimdiye kadar akla gelmemiş yepyenilikçi yöntemlere yol gösteriyor.
Yapay örümcek ağı
Sentetik (yapay) örümcek ağı ipeği üreten bir California biyoteknoloji startup’ı (Bolt Threads) şimdi Stella Mc- Cartney ile giysi üretiminde ortak. Şirket, “microsilk” adlı yapay ipek ipliğini, örümcekten değil, mantar kökenli bir başka yapay malzemeden elde ediyor. Ortaya çıkan malzeme, deri gibi sanki. Bolt Threads şirketi, bilimcilerle birlikte, örümceklerin ördüğü ağın yapısını inceledi. Örümcek DNA’sına benzeyen bir biyokimyasal düzenleme yaparak bu ağı oluşturan pek incecik ama gayet esnek, gayet sağlam, kopmayan ipliği laboratuvarda üretti. Böylece, tekstil sanayii için yepyeni, doğaya zarar vermeyen, sürdürülebilir bir malzeme ortaya çıkmış oldu. Bu buluş ardından yatırımcılar, şirkete 213 milyon dolar akıttılar. (Bu son dört cümle, işe sıfırdan başlayan buluşçu, yenilikçi bilimsel araştırma çabasını, ileri teknoloji sürecini özetlemeye yetemez tabii ki).
Stella’nın tasarımı müzede
Şirket, geçen Mart’ta, bu ipekten ürettiği 50 tane kravatı tanesini 314 dolardan satınca medyanın ilgisini çekti. New York Modern Sanatlar Müzesi (MoMA) şirketten, yapay ipek kullanarak bir 1960’lar giysisini yeniden yapmasını istedi. Bunun üzerine şirket, giysiyi Stella McCartney ile ortaklaşa yapmayı önerdi. Giysilerinde kürk veya deri kullanmayan Stella için, örümcek ipekli tasarım projesi, misyon ve vizyonuyla tam örtüştü. Dikilen giysi, müzede 4 ay sergilendi. Stella, aynı malzemeyle iki tasarım daha yaptı: 2017 Paris Moda Haftası’nda defileye çıktı.
Gelinliği, bahçedeki mantardan
Bu arada, çok ilginç bir ayrıntı: Microsoft Araştırma’da maya ve mantar kullanarak giysi tasarlayan sanatçı Erin Smith, düğünü için gelinliğini, bahçesinde yetiştirdiği mantarlardan topladığı “mycelium” maddesinden elde ettiği yapay malzemeyle yaptı. Ayrıca, ananas ve okaliptüs kaynaklı ipliklerle de yenilikçi malzemeler yapılabiliyor.