Özel sektör borçlanarak cari açığı kapatıyor

Hazine, 2008 Mart ayı sonu itibariyle kamu ve özel sektörün toplam dış borç rakamını yayınladı.

Toplam dış borç 2007 Mart ayında 212 milyar liradan 2008 Mart ayında 262 milyar YTL'ye yükseldi. Bir yıllık artış 50 milyar lira.

Eski yıllarda dış borcu devlet alırdı. Merkez Bankası dolaylı biçimde borçlanırdı.

Günümüzde Merkez Bankası'nın dış borcu kalmadı. Merkez Bankası'nın dış borç rakamı diye görülen rakam, yurtdışındaki Türkler'in açtıkları kredi mektuplu döviz tevdiat hesapları. AB ülkelerindeki Türkler, faiz gelirinin yüksekliği  ve havale kolaylığı nedeniyle mahalli bankalar aracılığıyla Merkez Bankası'nda döviz hesabı açtırıyor.

İşin aslında bakılır ise Merkez Bankası'nın bu hesapları bir özel bankaya veya bir kamu bankasına devrederek bu dertten kurtulması gerekir.

Kamu sektörü ise eski yıllarda önce döviz ihtiyacı için daha sonra da kamu yatırımlarının finansmanı için borçlanırda. Şimdilerde döviz ihtiyacı yok. Kamu yatırımı yapılmıyor. Bu nedenle kamu sektöründe de dış borç gereği azaldı.

Fakat dış borç yükü özel sektörün sırtına bindi. Ucuz döviz politikası nedeniyle özel sektör borçlanıyor.

Özel bankalar ile özel şirketler içerideki faizin yüksekliği nedeniyle dış krediye yöneldi.

Buraya dikkat etmek gerekir. Yüksek faizin yurtiçine yabancı sermayenin sıcak para girişini teşvik ettiği tartışılır. Fakat görülüyor ki, yabancıların bonoya, borsaya getirdikleri paradan çok daha fazlasını özel bankalar ve şirketler kredi olarak bularak getiriyor.

2008 yılında banka ve finans kuruluşlarının dış borcu 14 milyar dolar, özel şirketlerinki 34 milyar dolar arttı.

Bir yılda toplam dış borçtaki 50 milyar dolarlık artışın 48 milyar dolarlık kısmı özel sektörün. Demek ki özel sektörün bir yıl içinde kredi olarak dışarıdan getirdiği dövizler cari açığı fazlası ile kapatabilecek boyutta.

Bu tablo "kur riski" sorununu gündeme getiriyor. Dolar fiyatı yüzde 10 artsa özel sektörün dolar borcu nedeniyle kredi yükü 17 milyar dolar karşılığı YTL kadar artacak. Dolar fiyatı yüzde 20 artsa özel sektör 34 milyar dolar karşılığı YTL kur riski üstlenecek.

Bu büyüklükteki kur riskini özel bankalar da özel sektör de zor kaldırır. Zor kaldırır demek sonunda bu kur riskinin halka yayılması olasılığıdır.

Açık anlatımıyla döviz ve borçlanmak iyidir ama, döviz fiyatının devamlı olarak bugünkü çizgide kalması zordur.

Hele bele özel sektörün döviz borcu yılda 48 milyar dolar artmaya başlayınca ve borç stoku hızla büyüme trendine girince bu konularda daha dikkatli olmak gerekir.

Kamu özel toplam dış borçlar

 (Milyar Dolar)

 2007 2008 Yıllık

 Mart Mart artış

Toplam borç 212.5 262.9 50.4

Kamu borcu 73.5 74.3 0.8

Merkez B. borcu 15.6 16.6 1.0

Özel s. borcu 123.4 172.0 48.6

- Banka/finans 45.8 60.0 14.2

- Özel şirketler 77.6 112.0 34.4