OVP (2017-2019) üzerine…
OVP, bilindiği üzere “Orta Vadeli Program” ifadesinin kısaltılmış adı.
Çağdaş gelişmiş Batı ülkelerinin makroekonomik büyüklükleri daha uzun vadede oluşturmak ve izlemek için uyguladıkları bir model. Bu ülkelerde bütçe dışında orta vadeli ekonomik programların da yapılmasını öngören bir sistem.
Amaç, ekonominin geleceğini öngörülebilir kılmak ve ekonomik istikrarı sağlamak. Yani gelecek yılın bütçesi ile birlikte gelecek 3-5 yılın öngörülerini ortaya koymak. Böylece ekonomide istikrarı yakalamak. Bizde bu sistem, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu ile yaklaşık 15 yıl önce geldi. Bütçelerle birlikte 3 yıllık gelecek projeksiyonlarına da yer verilmesi zorunlu hale getirildi.
OVP dışında bir de aynı döneme ilişkin maliye politikalarını ve yol haritasını gösteren Orta Vadeli Mali Plan (OVMP) sunulur. Gelecek yılın bütçesinin TBMM’ye sunuş tarihi olan 15 Ekim tarihinden önceki hafta Resmi Gazetede yayımlanır. 2017-2019 dönemine ilişkin Orta Vadeli Program da 6.10.2016 tarihli mükerrer Resmi Gazete’de yerini aldı.
Çeşitli makroekonomik amaçlar, hedefler ve politika tedbirleri bu metin ile ortaya konur. Hemen sözün başında söylemek gerekirse; bugüne kadar yayımlanan OVP ve OVMP’lere bakıldığında, özellikle son yıllarda OVP hedef ve politika tedbirlerinin tutmadığı görülür. Bir bakıma 5 yıllık kalkınma planları gibi… Buna karşın OVMP hedef ve politika tedbirlerinin kısmen tuttuğu ve daha öngörülebilir olduğu görülür.
Şimdi 2017-2019 dönemine ilişkin OVP’na biraz daha yakından bakalım.
OVP ile öngörülen genel amaçlar şöyle sıralanmış:
- İstikrarlı ve kapsayıcı büyüme,
- Enflasyonu düşürme,
- Cari açıktaki azalma eğilimini koruma,
- Ekonomik verimliliği artırma,
- Mali disiplinin kalitesini yükseltme.
Geriye dönüp baktığımızda hemen tüm OVP’lerde benzer ve bazen de aynı ifadelere dayalı amaçların sıralandığı görülür.
Öte yandan bu amaçların yanında stratejik bakış veya ilkeler yer alır; sonunda da belli başlıklara göre politika tedbirlerinin neler olacağı sıralanır.
2017-2019 OVP’na göre;
- Büyüme için 45 tedbir,
- Maliye politikaları için 66 tedbir,
- Ödemeler dengesi için de 29 tedbir öngörülmüş.
İşin özüne bakılacak olursa; 3 yıl için yukarıda sıralanan 5 ayrı amacın karşılanmasının imkansız olduğu anlaşılır. Ekonomi politikaları ile ilgili teoriler bunu anlatır.
Açıkçası bu kadar amacın bu kadar sayıda tedbirlerle 3 yılda sağlanması mümkün değildir. Sonuna geldiğimiz ve gerçekleşme rakamlarının şekillendiği 2016 yılı ile bir sonraki yıla ilişkin öngörülere bile baktığımızda bunu görürüz. Örneğin;
- 2016 sonu itibariyle yüzde 3.2’ye revize edilen büyüme rakamı, hangi politika tedbirleriyle ve nasıl 2017’de yüzde 4.4’e çıkacak? Zaten yıllardır saplanıp kaldığımız yüzde 4 bandındaki büyüme tuzağı nasıl aşılacak? Bu çevre koşullarında ihracat mı artacak, özel sektör tasarruf hacmi mi yükselecek ve buna bağlı olarak yatırımların artması sağlanacak, suni teneffüsle desteklenen tüketim mi kamçılanacak?...
- Bir türlü aşamadığımız ve borçlanma ile finanse ettiğimiz büyümenin gerçek dinamiği olan yurt içi tasarruf oranını bugünün koşullarında yüzde 13.5 iken gelecek yıl nasıl yüzde 14.6 yapacağız? Daha bir iki hafta önce yayımlanan kredi kartları ve bireysel kredi kullanımları ile ilgili genişletici çabalarla bu tasarruf oranını nasıl artıracağız?
- Anlaşıldığı kadarıyla GSYİH hesaplarında 2016 için 2.95 olarak öngörülen dolar kurunun 2017’de 3.18 lira olacağına nasıl inanacağız? Bu kadar oynak ve değişken küresel piyasalarda neye ve nasıl güveneceğiz?
- Sabit sermaye yatırımlarında 2017 yılında yüzde 5.1 oranındaki artış öngörüsünü hangi gerçek gerekçeye dayandırabileceğiz?
- …
Satır araları ve ayrıntılar bu çarpıklıklarla veya açmazlarla dolu.
Açıkçası hem önümüzü görecek koşullar yok; hem de OVP öngörüleri arasında uyum yok. Dolayısıyla OVP’ler gerçek rehber veya pusula olmaktan daha çok kalkınma planlarına benzeyen dolgu belgeleri olma yolunda. Nitekim basın, meslek örgütleri, üniversiteler ve siyaset de OVP’lerle çok ilgili değil.