Otomotivde 'topyekûn’ önlem çağrısı

Otomotivde 2023, alıcı ilgisinin sıfır araca yöneldiği, özellikle Çin ve Avrupa ülkeleri menşeli yeni nesil elektrikli otomobillere yönelişin damgasını vurduğu bir yıl olurken, Motorlu Araç Satıcıları Federasyonu’ndan (MASFED) Türkiye’de üretilen otomobiller lehine ve ikinci el piyasayı gözeten ‘topyekûn’ önlemler alınması çağrısı geldi.

Sektöre ilişkin yıllık istatistiki verilerin belli olmasının ardından DÜNYA’ya açıklamada bulunan MASFED Başkanı Aydın Erkoç, “Tüm dünyada olduğu gibi bizde de yaşanan ekonomik sıkıntılar bazı tedbirleri zorunlu kılıyor.

Topyekûn ülkece bazı tedbirleri almak gerek” dedi. Türkiye’de üretilen otomobiller için bazı teşvik ve destekler sağlanması talebinden bulunan Erkoç, “Burada ikinci el sektörü büyük önem taşıyor. Yeni bir politika izlenebilir. Sıfır otomobil yerine az kullanılmış ikinci el tercih edilebilir” önerisinde bulundu.

2023’te piyasanın seyri

Bu arada otomotiv piyasasında 2023’ün profili istatistiklere yansıdı. Alıcı ilgisinin sıfır araca yönelmesi bu alanda canlılığı artırırken, bu yıl piyasaya girecek değişik marka ve menşeli çok sayıdaki ithal elektrikli otomobillerin beklenmesinin de etkisiyle ikinci elde devirler hız kesti.

Sıfır otomotiv piyasasında canlılık – ikinci el piyasada kan kaybı şeklindeki trend, aralık ayında daha da netleşti ve 2023’e damgasını vurdu. Sıfır araç satışlarında canlanma artarken, ikinci elde düşüşler son aylarda kronik hale geldi. Sıfır araç piyasası yılı görece yüksek artışla kaparken, sayıca en fazla işlemin olduğu ikinci elde ise yıllık artış oldukça düşük kaldı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı motorlu taşıt piyasalarına ilişkin aralık ayı verilerine göre, sıfır araç satışlarını gösteren trafiğe kaydı yapılan otomobil sayısı aralıkta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 59,6 artışla 90 bin 181 adet ve minibüs, otobüs, kamyon, kamyonet, motosiklet, traktör gibi diğer türlerle birlikte yeni trafiğe çıkan toplam taşıt sayısı yüzde 45,3 artışla 199 bin 259 adet olarak gerçekleşti.

Yılın tümünde satılan ve trafiğe kaydedilen toplam sıfır araç sayısı önceki yıla göre yüzde 80,3 artışla 2 milyon 290 bin 280 adede ulaştı. Bunun 945 bin 768’ini, önceki yıla göre sayıları yüzde 67 artan otomobiller oluşturdu. Ocak-aralık döneminde 5 bin 185’i otomobil olmak üzere toplam 31 bin 721 taşıt ise kaydı silinerek trafikten çekildi. Böylece 2023’ün tamamında trafikteki toplam araç sayısı net olarak 2 milyon 258 bin 559 adet arttı.

Aralık, 2’nci elde yılın en kötü ayı

İkinci el taşıt piyasasında ise aralık yılın en kötü ayı oldu. Noter devriyle yapılan satışlar önceki yılın aynı ayına göre otomobillerde yüzde 27,9, toplamda yüzde 24,2 düştü. Aylık bazda ikinci elde 551 bin 244 otomobilin devri yapılırken, satılan toplam araç sayısı da 838 bin 871 adet oldu. İkinci el otomobil satışlarında kesintisiz düşüş süreci aralık ile birlikte dört aya ulaştı. 2023’ün tamamında ikinci el taşıt piyasasında noterler kanalıyla devirler, 6 milyon 964 bin 700’ü otomobillerde olmak üzere toplam 10 milyon 551 in 762 adet düzeyinde gerçekleşti. İkinci elde devir sayısındaki 2022’ye göre yıllık artış da otomobilde yüzde 8,9, toplamda yüzde 10,3 ile düşük kaldı.

2’nci elde kan kaybının nedeni

Çoğu alıcının mevcut aracını satarak sıfır araç alımına yönelmesi, ikinci elde araç arzını büyütürken, talebin sıfır araçlara kayması ikinci el piyasayı daralttı. Önceki dönemde sıfır araçlardaki arz sorunu yüzünden 2023’ün ocak ayına kadar yüksek canlılık görülen, ancak izleyen dönemde satışların hız kestiği ikinci el piyasada son aylarda ise satışların eksiye geçmesi ve düşüşün kronik hale gelmesinde, sıfır araç arzının artması yanında, yeni alıcılar da dahil ilginin elektrikli araçlara kayması ve alıcıların özellikle piyasaya 2024’te girecek olan markalara yönelik beklenti moduna geçmesinin etkisi de bulunuyor.

“Topyekûn tedbir alınmalı”

MASFED Başkanı Aydın Erkoç, taşıt kredisi vadelerinin kısalığı-faizlerinin yüksekliği, döviz kuru belirsizliği gibi durumların genel olarak otomotiv piyasasını etkileyen genel faktörlerin başında geldiğini belirtirken, devam eden bölgesel savaşlar ve küresel istikrarsızlık süreçlerinin de 2024’te de sektörü olumsuz etkilemeye devam edeceğini kaydetti. Erkoç, “Dünyada olduğu gibi bizde de yaşanan ekonomik sıkıntılar bazı tedbirleri de zorunlu kılıyor. Devam eden savaşlar, Filistin savaşının farklı bir yere evriliyor oluşu gibi nedenler de sektörü etkilemeye devam edecek.

Topyekûn ülkece bazı tedbirleri almak gerek” dedi. Çin’den gelen elektrikli otomobillere de değinen Erkoç, “Önümüzdeki dönem Çin ve Avrupa araç savaşı olacak gibi görünüyor. Çin’den gelen araçlara bazı katı kurallar uygulanıyor ancak Avrupa’dan gelen araçlar da ithal, dolayısıyla haksız rekabet de olmamalı. Türkiye’de üretilen araçlar için bazı teşvik ve destekler sağlanabilir, bazı teşvikler de faydalı olabilir; ÖTV indirimi gibi” diye konuştu.

Sıfır yerine düşük km 2’nci el önerisi

 Erkoç, ikinci el taşıt piyasasının sektör açısından önemine de işaret ederek, şunları kaydetti: “Burada ikinci el taşıt sektörü büyük önem taşıyor. Yeni bir politika izlenebilir. Sıfır otomobil yerine az kullanılmış ikinci el tercih edilebilir. Örneğin 80 bin kilometredeki aracı sıfırla değiştirmek yerine 30 bin kilometre daha az kullanılmış araçla değiştirilebilir. Bu konuda bazı teşvikler de faydalı olabilir.

Ayrıca Ticaret Bakanlığımızın başlattığı uygulama sıkı kontrollerle devam etmeli, al-satçı tabir ettiğimiz merdiven altı vergi vermeyen, fiyatların da yükselmesine neden olan kayıt dışı kişiler takip edilerek cezalar da devam etmeli. Vergisini veren istihdam sağlayan meslek erbapları da bu haksız rekabete maruz kalmamalı.”

Elektriklide 7 kat artış

2023 yılında trafiğe çıkan araçlar içinde önceki yıla göre en hızlı artış yüzde 688,7 ile elektrikli otomobillerde görüldü. Önceki yıla göre artış benzinli otomobillerde yüzde 57,6, dizellerde yüzde 51, LPG’lilerde yüzde 17,3 artarken, elektrikli otomobillerdeki yaklaşık 7 katlık artış dikkati çekti. 2022 yılında sadece 8 bin 312 adet olan trafiğe yeni çıkan elektrikli otomobillerin sayısı, 2023’te 65 bin 558 adede ulaştı.

Benzinli ve elektrikli olmak üzere iki motora sahip ‘hibrit’ otomobillerin sayısı da yüzde 82,9 artışla 87 bin 933’e yükseldi. Trafiğe çıkan otomobiller içinde benzinlilerin 2022’de yüzde 70 olan payı 2023’te yüzde 66,1’e, dizellerin payı yüzde 18’den yüzde 16,3’e, LPG’lilerin payı da yüzde 2’den yüzde 1,4’e gerilerken, hibritlerin payı yüzde 8,5’ten yüzde 9,3’e, elektriklilerin payı da yüzde 1,5’ten yüzde 6,9’a çıktı.

Buna göre elektrikli ve hibrit otomobillerin toplam payı yüzde 16,2’ye ulaştı. Yerli otomobil TOGG’un yanı sıra Çin ve Avrupa menşeli elektrikli otomobillerin pazara girişlerinin katlanarak artmasıyla bu payın 2024’te çok daha yüksek düzeylere ulaşması bekleniyor.