Otomobil 130 yıldır yolda

Carl Benz’in, “kendi kendine giden hareketli aracı” (bugünkü otomobilin büyük babası) yola çıkalı, önümüzdeki 5 Ağustos’ta 130 yıl olacak. Benz, otomobili için patenti 1886’da almıştı.

Ama uzun yolda denemekte tereddüt ediyordu. Benz’den “izin” almadan, bu test sürüşünü eşi Bertha, hem de iki oğlunun yardımıyla 1888’de yaptı. İşte bu Ağustos’ta, bu girişimci kadının tarihe mal olan 104 kilometrelik “ilk otomobil seyahati” yeniden anılacak. Dönüşü, başka bir yoldan, 90 km sürmüş. Almanlar, Bertha’yı hep anıyorlar. Bu kadın, Almanya’da değil de İngiltere veya Amerika’da yaşasaydı, yaptığını orada yapsaydı, şimdiye kadar hakkında filmler çevrilir, romanlar yazılır, belgeseller hazırlanırdı. Almanlar da yaptılar, ama yerel kaldı.

Bertha Benz ve STEM

Kadın-erkek eşitliğinin neden hâlâ sağlanamadığı, kadınlara yönelik taciz ve istismarın neden sürdüğü, STEM eğitiminde kadınların neden az sayıda oldukları gibi kronik soruların dünya kamuoyu göndemine geldiği şu dönemde Bertha Benz, Angloamerikan medyasınca bir kadın girişimci olarak “aniden” hatırlandı!

Oysa Almanya’da bu konu zaten yaşıyor. Mercedes’in üreticisi Daimler’in Vakfı, her yıl bir kadın akademisyenin, makine mühendisliğinde yaptığı doktora çalışmasında teknolojiye yenilikçlik katkısını değerlendiriyor: 10 bin euroluk bir Bertha Benz Ödülü veriyor. Aynı gün, kadın bilimcilerin ana konuşmacı olduğu teknoloji konferansı düzenliyor.

Üç tekerlekli otomobil

Bertha Hanımın, Almanya’nın cenneti Kara Ormanlar bölgesindeki biblo şehirlerden geçen at arabası yolu, bugün 194 km uzunlukta asfalt bir Bertha Benz’i Anma Yolu. Kaderin cilvesi şu ki, bu yolu izleyen bir bisiklet yolu da var. Yer yer yoğun trafikli ana yola çıkıyorsa da...

Carl’ın ilk aracı üç tekerlekli: Motorwagen. Saatte 15 km hız yapıyordu. O güne kadar görülmemiş bir araç ve hız. Ama millet ilgi duymadı. Pratik bulmadı. Zaten Carl, kusursuz bir araç yapmak istediği için bu ilgisizliğe aldırmadan Ar-Ge’sini sürdürdü.

Ta ki, eşi, güçlü bir karakter olan Bertha, iki oğlunu da yanına alarak bu tuhaf araçla 104 kilometre ötede annesini ziyaret edip geri dönene kadar.

Eşine “çaktırmadan” test sürüşü

Almanya’nın batısında turizm cenneti Kara Ormanlar bölgesindeyiz. Stuttgart yakınlarında Pforzheim’den çıkmış Bertha Hanım yola. Heidelberg üzerinden Mannheim’a. Dönüşte, Hockenheim üzerinden yine başladığı yere. Sadece atlı arabaların geçtiği toprak yollarda. Önde, ortada bir tekeri olan arabasıyla sarsıla sarsıla. Büyük macera. Hem de “kadın” (!) başına. Görülmüş duyulmuş şey değil. Zaten, Carl zinhar izin vermez böyle bir şeye diye, o uyurken sabah erkenden yola çıkmış. Kocası, karısını ve çocuklarını evde görmeyince her halde dehşete düşmüştür. Ama Hanım, ona bir telgraf göndererek “seyahate çıktığını” anlatmış!

1888 model inovasyon

Ama, sonuç? Büyük başarı. Herkes bu araçtan istemeye başlamış. Bu sayede aracın motorunu daha geliştiren kişi ise Stuttgart’lı Gottlieb Daimler. Bertha Hanımın da katkısı var bu teknolojiye: Kullandığı aracın freni, tekerleğe sürtünen bir tahta.

Bertha, bunun yetmeyeceğini anlayınca tahtanın üzerine kauçuk parçalar çakmış. Bugünkü fren doğmuş. Hanım o kadar becerikli ve kararlı ki, dönüş yolunda Pforzheim’a doğru epey bir yokuş varmış. Üç teker zımbırtının oraya çıkacak hali yok. Hanım, arabanın burnunu tepe aşağıya çevirip, geri vitesle geri geri çıkmış yokuşu. Seyahatten sonra Carl’a verdiği “rapor” üzerine, Carl araca yeni vitesler ekliyor.

Yakıt, eczaneden...

O dönemde bu tür motorlarda ligroin adlı petrol türevi bir kimyasal kullanılıyor. Bu da eczanelerde satılıyor. Bertha Hanım, Wiesloch’daki eczaneden aldığı ligroin’le onca yolu gidebilmiş. Eczane bugün hâlâ aynı yerde. Ama trafiksiz bölgede: Dünyanın ilk benzin istasyonu!

Stuttgart’ta bir Mercedes-Benz, bir de Porsche müzesinde bütün bu araba öyküsü sıram sıram pırıl pırıl modellerle duruyor. Carl’ın daha sonra yerleşip çalıştığı Mannheim – Heidelberg arasındaki Ladenburg’da Automuseum’da da...