Otomatik bilgi değişimi sonuçlarından hareketle yapılan vergi tarhiyatı var mı?

Vergi Denetim Kurulu 2023 çalışma so­nuçlarını paylaştı. Bu tarhiyatların içinde otomatik bilgi değişimi sonucu (81 ülkeden) elde edilen bilgilerden hareketle yapılan tarhiyatlar var mı, tutarı nedir, me­rak ettim.

Yabancı ülkelerde elde edilen gelirlerin beyan oranı çok düşükmüş

ABD Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan kapsamlı bir çalışma (2012) so­nuçlarına göre: Gelir, esaslı düzeyde bilgi bildirimine (yüksek görünürlük veya şef­faflığa) tabi olduğunda, gelirlerin sadece %1’i ile %8’i yanlış bildirilmekteymiş. An­cak, gelir (uluslararası işletme ve vergi­lendirme bağlamında) çok az bildirime ta­bi ise ya da hiç bildirime tabi değilse (ve­ya az şeffaflığa tabii ise ya da hiç şeffaflığa tabi değilse), gelirlerin %56’sı yanlış bildi­rilmekteymiş.

Diğer çalışmalar ve deneyimler de bu so­nuçları doğrulamaktadır. Örneğin, yapılan bir çalışma sonrası Arjantinliler tarafın­dan yurt dışında tutulan servetin %85’inin vergilendirilmediği tahmini yapılmıştır.

Offshore olarak tutulan küresel finans serveti için yapılan en düşük tahmin, 2013 yılı için 7,6 trilyon dolar (Zucman 2014), en yüksek tahmin ise 2010 yılı için 21- 32 trilyon dolardır (Henry 2012). Her halde her iki çalışmada da açıklanmayan offsho­re varlıklarından kaynaklanan tahmini kü­resel vergi geliri kaybı yıllık olarak yakla­şık 190 milyar dolardır ve bu kaybın, hepsi değilse de büyük çoğunluğu tüm toplumda­ki en zenginler tarafından yaratılmaktadır.

Türkiye 81 ülke ile bilgi alışverişi yapmış

OECD Vergi Küresel Forum Yıllık Rapo­ru 2024, 2017’de başlayan otomatik bilgi değişimi sürecini incelenmiş. Rapora göre 2017-2024 arasında 111 ülke vergi makam­ları bilgi alışverişi yapmış.

134 milyondan fazla finansal hesap bilgi­si otomatik bilgi değişimine tabi tutulmuş.

12 trilyon euroluk varlık bilgi değişimin­de paylaşılmış.

130 milyar euronun üzerinde vergi, ceza, faiz bu çalışmaların neticesinde devletler­ce alınmış. (Bu tutar içinde Türkiye'nin ra­porladığı tutar )

Düşük vergili bölgelerdeki hesaplar %20 oranında azalmış.

Rapora göre Türkiye 2018-2024 arasın­da bilgi paylaşımını ilk iki yıl bir ülke sevi­yesinden son yıl 81 ülke seviyesine çıkar­mış. 2024’te en fazla bilgi paylaşan ülke 87 ülke ile Belçika olmuş, en düşük ülke sekiz ülke ile Moldova olmuş.

Türkiye raporda ulusal ve yerel yüküm­lülüklerini yerine getirmiş, uygulamayı ise kısmen yerine getirmiş şeklinde değerlen­dirilmiştir.

Sonuçları ne oldu veya değerlendiriliyor mu?

Otomatik bilgi değişimi çerçevesinde elde edilen verilerin değerlendirme so­nuçlarıyla ilgili yıllık raporlama yapıl­masında fayda bulunmaktadır. Otomatik bilgi değişimi veya genelde bilgi değişim­lerinin amacı mükelleflerin gönüllü uyu­mu için bir baskı oluşturulmasıdır.

Elde edilen verilerin büyük veri yönetimi, risk analiz teknikleri ve akıllı programlar kul­lanılmak suretiyle mükelleflerin beyan­larıyla karşılaştırılması; beyanlarla elde edilen bilgilerin uyumsuzluğu halinde, beyan dışı bırakıldığı şüphesi taşınılan rakamların büyüklüğüyle mütenasip ola­rak, mükelleflerin beyana davet, izaha da­vet, vergi incelemesine alınması yolların­dan biriyle kontrol edilmesi gerekmekte­dir. Bu kontroller yapılmazsa elde edilen bu bilgilerin caydırıcılığa bir etkisi olma­yacaktır. Bu tür çalışmalar yapılmışsa, ne ve nasıl yapıldığı, sonuçları kamuoyu ile paylaşılmalıdır.