Ortaya karışık

Küresel gündem o kadar hızlı akıyor ki, aralarda birçok ilginç ve kritik detay gözlerden kaçabili­yor. İşte ABD TÜFE hesaplama metodolojisin­de Ocak 2023 itibarı ile yapılan değişiklik. Enflasyon sepetindeki ürünlerin ağırlığının değişmesi ile küresel yatırımcıların kararları ve portföyleri üzerindeki etkisi­ni gözlerden kaçırmamak lazım.

Bir diğer konu ABD borç tavanının yine aşılması du­rumu. Niye mi önemli? Çünkü ABD Hazinesinin faiz yükü 800 milyar dolara ulaştı. Kabaca Türkiye GS­YİH’sı kadar. Bu hızla devam ederse iki yıl içinde 1,2 trilyon dolarla bütçe içindeki en büyük gider kalemi olması ve vergi gelirlerinin üçte birine denk gelmesi bekleniyor.

Bizde KKM yılında faiz giderlerinin (revize) büt­çe içerisinde payı yüzde 10,5 seviyesinde. Artış ora­nı ise diğer gider kalemlerinin artış oranının altında. Nitekim ABD tahvil faiz oranları ve Fed konsolide bi­lançosundaki 10 katın üzerine çıkan ters repo mikta­rı, sorun sadece enflasyon değil aynı zamanda reses­yon diyor. Ancak bununla kalsa iyi... Yabancıların elin­deki ABD tahvillerinin stoku geçen seneden bu yana yaklaşık 500 milyar dolar azaldı. Fed bilanço daralt­ma operasyonu ile satıyor. O zaman bu tahvilleri kim alacak? Bu soruyu, Mayıs 2022’de tahvil faizleri en geç bir yıl içinde en az iki katına gidebilir diyerek, ilk defa TV’lerde dile getirmeye başlamıştım. Ve işte oradayız.

Serbest dalgalı faiz rejimi

BOJ ve BOE’nin tahviller yüzünden geldiği noktayı da dikkate alırsak, LIBOR’un ortadan kalkması ile dün­yada adını ilk defa koyduğum “Serbest Dalgalı Faiz Re­jimi” ile sorunlar aslında yeni başlıyor demek pek iddialı bir söylem değil. 1971 Nixon’ın altın-ons ilişkisini kopar­ması ve 1974 Smithsonian ile başlayan “Serbest Dal­galı Kur Rejimi” ve sonrası ile çok benzerlik gösteren bir dönemdeyiz. Nitekim Kasım 2021’de yine kanallar­da ilk olarak dile getirmeye başladığımda enerji fiyat­ları yükseliyordu ancak Rusya-Ukrayna Savaşı, Fed’in faiz artışları ortada yoktu. İşte Suudi Arabistan’dan o dönemdeki İran Şahı’nın söylemine benzer bir cümle geldi: “Petrol ödemelerinde ulusal paralarla ticareti dü­şünebiliriz”. Peki, baz para kabulü gören dolar tahville­re benzer bir sürece girerse?

Yalan dünya

Neoliberallerin ölümsüz isimlerinden Mises Institu­te bloğunda geçenlerde bir makale vardı. ABD enf­lasyon hedefinin yüzde 2’den 4 veya 6 bandına revi­ze edilmesine dair…

Hayırdır inşallah. Nitekim Arjantin’de faiz artışına rağmen enflasyon artışı sürüyor. Yukarıdaki bilgiler ışığında politika faizi artışının hazine faiz yükü dışında bir katkısı yok gibi duruyor. ABD ve Türkiye geçtiği­miz süreçte büyüme için enflasyonu göze alırken ay­nı politikayı güttüler denilebilir. Farkı, biri baz paranın gücü ile faiz artırırken diğeri en çok etkilenen olarak faizden kaçındı.

Biden döneminde işçi reel ücretleri tarihi en düşük seviyeye geldi.

Trump döneminde ise tarihi en yüksek seviyeyi görmüştü. Nitekim İngiltere’de hemşirelerin ve öğ­retmenlerin grevine Fransa’da öğretmenlerin ücret­ler için protestoları da eklendi. Bizde durum farklı de­ğil. Öğretmenlerin ve akademisyenlerin birçok mes­lek grubuna ve asgari ücrete göre maaşları çok düşük kaldı. Üstelik TCMB anketinde yüzde 32, kendi bek­lentisinin yüzde 22 olduğu bir yerde, özel okullara önümüzdeki öğretim yılı için yüzde 65 zam hakkı ve­rilmişken… Yine Fransa’da emeklilik yaşının arttırılma­sına bazı iktisatçılar neoliberal ekonominin çöküşünü ve (sosyal) medya ekonomistlerini sebep olarak gös­terdi. EYT böylesine bir dönemde (küresel stagflas­yon) tam doğru zamanda geldi denilebilir.

Powell geçenlerde “Biz iklim politikası yapıcısı de­ğiliz” dedi.

Bu, bilançoya zorunlu olmadıkça yeşil finansman bonosu almayacağız demek.

Ozon tabakası deliği de azalıyormuş. ABD enflas­yonla mücadelede, geri döndüğü Paris İklim Anlaş­ması’na rağmen, tarihi düşük seviyeye inen ulusal petrol rezervini kullanıyor. Öte yandan Davos’a bin­den fazla özel jetle giden katılımcılar iklim krizini ve politikalarını konuşuyorlar.

Elon Musk’ın Twitter ifşa dosyalarına, kaset skan­dalından sonra (yakın dönem) sonuçları ile en büyük olabilecek Corvette skandalına, ChatGPT ile değişen akademi, yazarlık, habercilik ve (resesyon veya sta­gflasyon için) kredi batıklarına karşı kallavi provizyon ayıran ABD bankalarına yerimiz kalmadı.