Orta vadeli yapısal öneriler – 1
Farklı gazete yazılarımda, TV demeçlerimde, akademik makalelerimde dile getirdiklerim dahil, yapısal olarak katkısı olacağını düşündüğüm başlıkları burada konsolide ettim.
Chakraborty, C., & Joseph, A. (2017) merkez bankacılığında makine öğrenmesi; Wibisono, O., Ari, H. D., Widjanarti, A., Zulen, A. A., & Tissot, B. (2019) merkez bankacılığında büyük veri analitiği ve yapay zeka kullanımını konu etmişlerdir.
Çok daha fazla örnek akademik çalışma var. Faiz yerine keşke daha çok bu başlıklar ön planda olsa. Benzer konu kredi risk ölçümü ve sermaye yeterliliği adına da geçerli. Sıkı veya genişleyici para politikasında ARDL Sınır Testi, Granger Nedensellik Analizi, vb. ile makro değişkenler ölçüsünde para ve sermaye piyasalarının düzenleyici kararlarına girdi teşkil etmesi.
Yapay zekâ, makine öğrenmesi, robotik, büyük veri, siber güvenlik, vb. sigortacılık, bankacılık, sermaye piyasası, ödeme sistemleri kurumlarında yeknesak mevzuatla düzenlenmesi. Gıda enflasyonu açısından tarımsal üretimin finansal kesim dâhil yapay zekâ destekli izlenmesi.
ELÜS, hububat borsası, BİST VİOP entegrasyonlarının sağlanması. PPK’da akademi, kamu, reel ve finansal sektörü temsilen birer bağımsız üyenin daha bulunması. Marka ve patent süreçleri ve takibinde yapay zekânın katkısı dışında harçlarının girişimci, KOBİ ve esnaflar için teşvikli (kredi ile) desteklenmesi.
Teknokent (Teknopark), Teknoloji Transfer Ofisleri, Girişimcilik ve Kuluçka Merkezleri, Kitlesel Fonlama, BİST, Melek Yatırımcılık, KOBİ ve Girişim Bankacılığının bütünsel olarak ele alınması. Örneğin, doçent ve üstü unvanların otomatik bilirkişilik alması gibi melek yatırımcı statüsü kazanması. İl Esnaf Odalarında zorunlu ekonomik araştırmalar müdürlüğü kurulması, senede iki kez üniversite destekli bölgesel ekonomik rapor yayınlanması.
Tek kişi şirket kuruluşu kapsamında serbest meslek, (bilanço esasına göre) şahıs şirketi, sosyal medya girişimcisi (influencer), vb. arasındaki vergisel uygulama farklarının gözden geçirilmesi. Uzay ekonomisine yönelik NACE-NICE kod düzenlemesi ve ulusal istatistik, muhasebe, vergi ve teşvik mekanizmalarının oluşturulması. Uzay ekonomisine yönelik sosyal bilimlerde veya disiplinler arası bölümlerin ve fakültelerin kurulması ve programların oluşturulması.
Ulusal işgücü planlamasının YÖK, MEB, İşkur, Odalar ve meslek örgütleri ile koordineli olarak sağlanması ve okul, bölüm, müfredatların buna göre oluşturulması.
Akademisyenlerin yeşil pasaporta daha hızlı ulaşabilmesi. Profesörlük için doçentlikte olduğu gibi süre sınırının olmaması, yeterli puan ve şartın sağlanması halinde akademik yükselme imkânının olması. Finansal makro verilerin akademik çalışmalara uygun (panel veri, zaman serisi, vb.) yayınlanması.
Eximbank kredilerinin (zorunlu) ihracatı teşvik edecek şekilde yurtdışı yerleşik firmalara kullandırılması imkânı (ECA kredileri). Afrika’da borsacılık ve merkez bankacılığı işbirliklerinin arttırılması. Elektronik para ihraçları ve şirketlerinin BİST altında işlem görmesi gibi. TRT Ekonomi (Muadilleri gibi finansal ekonomi için değil üretim ekonomisi içerikli) ve TRT Teknoloji ve Uzay kanallarının kurulması.
Toplu konut ve siteler için özel bir mevzuatın oluşturulması. Kamu ve özel alan arasındaki mevzuat açıklarının giderilmesi. Site yönetimlerinin daha (y)etkili olabileceği bir statü kazandırılması. Site yönetimlerinin ve yöneticilerinin, apartman ve bina yöneticilerinin üniversite veya ÖSYM destekli sınavlar ile sertifikasyona ve zorunluluğa tabii tutulması.
Site ve toplu konutlar ile apartman yönetimleri için KGK, vb. mevzuat kapsamında bağımsız denetçiler tarafından periyodik denetim ve KAP duyurusu ile finansalları açıklama zorunluluğu getirilmesi. Deprem ülkesinde benzer zorunlulukların tüm inşaat üreticileri ve taşeronları için de sağlanması.
Finansal, ekonomi, dijital ve medya okuryazarlığının tüm okullarda zorunlu müfredata dâhil edilmesi. Yaşlı bakım merkezlerinin (yaşlanan nüfus doğrultusunda) BES gibi planlanması ve teşvik edilmesi. Yerli ve milli traktör ve tarım ekipmanlarının önceliklendirilmesi. Orta vadeli planların koordinasyonu ve takibi, raporlanması, risk takibi, vb. için bir Ulusal Proje Yönetim Ofisinin kurulması.