Operasyonun etkileri nasıl dengelenecek?
Türkiye’nin Suriye operasyonunun bizi ilgilendiren kısmı, piyasalara ve ekonomiye etkileridir. Türkiye ekonomisinde en kötünün geride kaldığını düşünüyorum. Tabii çıkışın ne kadar hızlı olacağı tartışılır. Yeni Ekonomi Programı’nda 2020 için öngörülen yüzde 2.9’luk bütçe açığı, yükün yine kamunun omzunda olacağını gösteriyor. İç talep ve ihracattaki artış beklentisi makuldür. Lakin arka arkaya gelen yüksek oranlı zamlar, vatandaşın harcanabilir gelirini azaltacak. Askeri harekât bütçe üzerinde baskı yaratabilir. Vergi artışları ve yeni zamlar gündeme gelebilir. Önemli ihracat pazarlarımızdaki yavaşlama da bize sıkıntı yaratabilir. Almanya, İngiltere ve Irak’taki gelişmeler ekonomik açıdan umut vermiyor. 2019’daki ihracat hacmi önümüzdeki dönemde korunabilir. Ancak ihracatın büyümeye ekstra bir destek vermesi düşük bir ihtimaldir. İç talepteki artışın, arzı yanına çekmesini bekleyeceğiz. Bu gerçekleşirse, üretim büyümeyi destekleyebilir.
Para politikası aracılığıyla ekonomiyi canlandırmaya çalışıyoruz. Dünyadaki eğilim de budur. Türkiye ile aynı kategorideki ülkelerin merkez bankalarının faiz indirmesi avantajdır. Merkez bankası başkanının ‘‘makul reel faiz’’ ifadesi, gelişmekte olan ülkelerin faiz oranlarıyla ilişkilidir. Bir döviz kuru şokundan bağımsız olarak, önümüzdeki üç ayda enflasyon oranındaki trend aşağı yukarı bellidir. Merkez bankacıların, olan bitenden ziyade, gelecekteki sonuç ve gelişmelere odaklanmalarını gerektiğini düşünürüm. Açıklanmış verilerin önemi daha düşüktür. Örneğin, geçen hafta yayımlanan ABD istihdam raporu önemli fakat gecikmeli bir veridir. İşsizlik oranının elli yılın en düşük seviyesini görmesi, Amerikan ekonomisinde her şeyin yolunda olduğu anlamına gelmiyor. Kritik bir başka veri olan ISM imalat verisi, eylül ayında son on yılın en düşük seviyesini gördü. Amerikan üretim tesisleri, dünya ekonomisindeki yavaşlamayı hissediyor. İmalat verisindeki alt gruplardan ‘ihracatta yeni siparişler’ durgunluk dönemlerindeki seviyede gözüküyor. Detaylarla sizi sıkmak istemiyorum. Fed’in elli baz puanlık indirimi önlem açısından yetersizdir. 30 Ekim’deki toplantıda faizin indirilmesi gerekiyor.
Dış piyasalarda kısa vadede dalgalanma bekliyorum. Yıl sonuna kadar bir satış baskısı da görülebilir. Bunu bir nebze hafifletecek faktör, Fed’in faiz indirimleridir. Sonuç olarak, orta vadede küresel yatırımcıların motivasyonu yüksek kalabilir. İçerideki mevcut mevzulara bir askeri operasyon eklendi. Zor bir sürece giriyoruz. En azından global piyasalar orta vadede dengeli kalacak.