Onlar nasıl başardılar? Bizde sorun nerede?

2019-2023 dönemini içeren 11. Kalkınma Planı çerçevesinde Ar-Ge ve yenilik ekosisteminin güçlendirilmesi için teknolojiyi üreten ve katma değere dönüştüren bir ekosistemin tasarımı ve yönetilmesine yönelik çalışmalar yürütüldü. 2023’e kadar Türkiye için yeni inovasyon ve Ar-Ge yol haritasının oluşturulması hedefleniyor. Bunun için öncelikle mevcut ekosistemin incelenerek gelişmiş ülkelerle karşılaştırılması, inovasyon Ar-Ge düzeyi ve rekabet gücü açısından ne durumda olduğumuzu anlamak önemli.

Bir ülkenin inovasyon düzeyindeki gelişimi ve rekabet gücünü anlamak için temel olarak Global İnovasyon İndeksi, Global Rekabet İndeksi ve Ar-Ge yoğunluğu gibi göstergelere bakılıyor.

İnovasyonda Neredeyiz?

Küresel İnovasyon Endeksi, 128 farklı ülkenin ekonomisini, patent başvurularından altyapı ve eğitim harcamalarına kadar birçok somut ölçütü ele alarak inceleyen yıllık bir rapor. Bu raporda 2017’de İsviçre, İsveç, Hollanda, Amerika ve İngiltere ilk beşte yer aldı. Türkiye 43'üncü sırada yer alırken, üst-orta gelir grubundaki ülkeler kategorisinde Çin, Bulgaristan, Malezya ve Romanya'nın ardından 5'inci sırada.

Küresel Rekabet Endeksi, bu alandaki ikinci önemli endeks olarak, rekabetçilik düzeyiyle ilgili göstergeler çerçevesinde ülkelerin sıralamasını belirliyor. Rekabet endeksinde İsviçre, Amerika, Singapur, Hollanda ve Almanya ilk beşte yer alıyor. Türkiye 2017’de 137 ülke arasında 2 sıra ilerleyerek 53.’lüğe yükseldi.

Ar-Ge Yoğunluğu, Ar-Ge yoğunluğu, Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) içerisinde Ar-Ge faaliyetlerinin hacmini, başka bir ifadeyle Ar-Ge harcamalarının düzeyini gösteriyor. TÜİK’in yayınladığı Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması’na göre Türkiye’de Ar-Ge harcamalarının GSMH içindeki payı 2016`da %0,94’e yükselerek 2001’den itibaren en yüksek düzeyde. Bununla birlikte bu oranın %’1’e dahi ulaşmadığını görmek bu alanda alınması gereken yol olduğunun göstergesi.

Nasıl Başardılar? Bizde Sorunlar?

Endekslerde ilk sıralarda yer alan ülkelerin Ar-Ge ve inovasyona yaptıkları yatırımların boyutu Türkiye ile karşılaştırılabilir düzeyde değil. Güncel verilere göre, Ar-Ge harcamalarının GSYH’ye oranı açısından İsrail, Kore, Japonya ve İsveç ilk sıralarda yer alan ülkeler. Bu oran İsrail’de %4,26, Kore’de %4,22, Japonya’da %3,28 İsveç’te 3.26. OECD üyesi ülkelerde ise bu oranın %2,54 seviyesinde olduğu görülüyor. Tek başına Samsung’un Ar-Ge ve inovasyona yaptığı yatırımın Türkiye’nin yaptığı yatırımın iki katı düzeyinde olması durumu açıklamak için oldukça çarpıcı bir veri.

Temelde inovasyon lideri olan ülke deneyimlerine baktığımızda bu konuda iyi yapılandırılmış ve uygulanabilir ülke politikalarının bulunduğunu gözlemliyoruz. Örneğin, İsveç`de devletin resmi kurumu olan Vinnova, inovasyon koşullarını iyileştirmek ve aynı zamanda ihtiyaç odaklı Ar-Ge ve inovasyon projelerini finanse ederek sürdürülebilir büyümeyi teşvik ediyor. Ayrıca bu alanda başarı için ayrılan kaynaklar, nitelikli fiziksel altyapı olanakları, kaliteli insan gücüne yatırım önemli faktörler olarak öne çıkıyor.

Türkiye’deki Firmaların Ar-Ge ve İnovasyon Performansının Stratejik Analizini içeren ve bir proje çerçevesinde yürüttüğümüz çalışmada kapsamlı finansal ve ekosistem analizi sonrası elde edilen bulgulara göre temel sorunlar ve odaklanılması gereken konular olarak şunlar öne çıkıyor;

• İyi yapılandırılmış bir Ar-Ge ve inovasyon stratejisi
• İnovasyon kültürünün yaygınlaştırılması ve yerleştirilmesi
• Yetişmiş nitelikli işgücü ve bu alana yönlendirilmesi
• Yaratılıcılığı engelleyen yapısal sorunlar (eğitim sistemindeki boşluklar)
• Fonların arttırılması ve teşviklerin beklentilere yönelik olması
• Finansal destek mekanizmalarının iyi aktarılması
• Üniversite –sanayi işbirliğinin etkin hale gelmesi
• Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması
• Katma değer yaratan sektörlere geçişin iyi planlanması
• İnovatif fikirlerin ticarileşmesine ilişkin sürecin iyi yönetilmesi

Başarılı inovasyon yönetiminin temel anahtarı, yenilik için tüm alanlarda iyi tanımlanmış politikalara ve açık bir sürece sahip olmak. Gelişme ve ilerleme için çözüm; tüm bu konuların her birine ayrı ayrı odaklanarak sürdürülebilir ulusal inovasyon politikası oluşturmak.

Referanslar
Aras Güler, Tezcan Nuray, Furtuna, Özlem Kutlu, Aybars Aslı (2015) Firmaların Ar-Ge ve Inovasyon Performansının Stratejik Analizi ITO. (http://www.ito.org.tr/itoyayin/0001762.pdf)
TÜİK (2018), “Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması, 2018”
WIPO (2018), “The Global Innovation Index 2017: Innovation Feeding the World” Report
World Economic Forum (2018), “The Global Competitiveness Report 2017-2018”