Ölen ortağın mirasçılarının limited ortaklığa katılması engellenebilir mi?
PROF. DR. ORUÇ HAMİ ŞENER - Ticaret Hukuku Uzmanı
Sermaye ortaklığı niteliğini haiz limited ortaklıkta ortaklardan birisinin ölümü ortaklığın sona ermesine neden olmaz. Aksine ortaklardan birisi ölse bile, limited ortaklık onun mirasçılarıyla devam eder. Bu durumda ölen ortağın tüm ortaksal hak ve borçları, payını iktisap eden (yani limited ortaklık payının yeni sahibi) mirasçılarına geçer. Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 596. maddesinin I. fıkrasında bu husus açıklıkla belirtilmiştir. Ortağın ölümüne bağlı olarak payın mirasçılara geçmesi bakımından, limited ortaklık genel kurulu tarafından durumun onaylanmasına da gerek yoktur. Burada ortağın ölümüne bağlı olarak mirasçılara pay geçişi, kanundan dolayı olmaktadır.
Ancak diğer ortak/ortaklar mirasçılarla ortaklığa devam etmek istemeyebilirler. Bu durumda söz konusu ortaklar savunmasız değildir. TTK 596/ II’deki kurala göre, ortaklık iktisabın öğrenilmesinden itibaren üç ay içinde esas sermaye payının geçtiği mirasçı/ mirasçıları onaylamayı reddedebilir. Bu düzenlemeden dolaylı olarak anlaşıldığı gibi, payı edinmiş olan mirasçıların bu kazanımı, yani onların limited ortaklığa ortak olarak katılması kesin değildir. Ortaklık (dolayısıyla diğer ortaklar) bu kazanıma ve mirasçıların ortak olarak katılmasına engel olabilir. Buna ortaklığın mirasçıları “ret hakkı” diyebiliriz.
Ret hakkı, TTK’da bazı şartlara bağlanmıştır. Şöyle ki: İlk olarak ret için genel kurul kararı almak gerekir. Yoksa limited ortaklığın idare ve temsil organı konumundaki müdürlerce redde karar verilemez. Gerçi kanunda (yani TTK 596’da) genel kurul kararından açıklıkla söz edilmemektedir. Ancak burada sorun payın devrindeki gibi (TTK 595/II vd. bakınız), genel kurul kararıyla bağlantılıdır. Bu nedenle ret hakkına da genel kurul tarafından karar verilmelidir. Ret kararını genel kurul TTK 620’deki olağan yetersayılarla alır. Ayrıca ret hakkını kullanan limited ortaklığın miras bırakanın paylarını kendisi veya ortağı ya da kendisi tarafından gösterilen üçüncü bir kişi hesabına gerçek değeri üzerinden (payın gerçek değerinin belirlenmesi için TTK 597’ye bakınız) devralmayı payın geçtiği mirasçı/mirasçılara önermesi gerekir (TTK 596/ II). Ortaklık ret hakkını açıkça ve yazılı olarak kullanmalıdır(TTK 596/IV). Ret, açıkça ve yazılı olarak yapılmazsa, geçerli olmaz. Ortaklığın ret hakkı bakımından daha önemlisi şudur: Ortaklık ret hakkını, ortağın öldüğünü ve payın mirasçılarına geçtiğini öğrendiği tarihten itibaren üç ay içerisinde kullanmalıdır (TTK 596/II ve IV). Yani ortaklık mirasçıların limited ortaklığa katılımını engellemek istiyorsa, bunu ortağın ölümünü ve payının mirasçılarına geçtiğini öğrendiği tarihten itibaren üç ay içerisinde yapmalıdır. Şayet ortaklık ret hakkını bu süre içerisinde kullanmazsa, mirasçıların ortak sıfatı kesinleşir. Bu kısa makaleden çıkan sonuçlar şöyle özetlenebilir: Şayet limited ortaklık ortaklarından birisi ölür ve diğer ortaklar mirasçılarla ortaklığa devam etmek istemiyorlarsa, bu halde ortaklar ortağın ölümünün ve payın mirasçılara geçtiğinin öğrenilmesi anından itibaren hesaplanacak üç aylık süre içerisinde genel kurul kararı alarak onların (yani mirasçıların) ortaklığa katılmasını engelleyebilirler. Ayrıca bunun için ortaklığın mirasçılara payları kendi veya ortağı ya da üçüncü kişi hesabına, ancak gerçek değeri üzerinden devralmayı önermesi de gerekir.