Öğrenmeyen organizasyonlar
Bazı kurumlar öğrenmiyor. Yanlışlarından ders çıkarmıyor. Diyeceksiniz ki, bu kurumun sorunudur; öğrenmezse pazar öğretir, bedelini ödetir. Ancak kurum, kamu hizmeti yapan bir kurumsa ve tekelse, cahilliğin bedelini o hizmeti alanlar öder. Bunun bir örneğini, Çanakkale Boğazı’nda feribot hizmeti veren kurumda yaşıyoruz.
Çanakkale Boğazı’nda hizmet veren feribotlarda sigara içiliyor. “Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkındaki 4207 sayılı Kanun”un açık hükümlerine rağmen içiliyor. Ve söz konusu kurum, GESTAŞ Deniz Ulaşım Tur. Tic. A.Ş, bunu önleyemiyor.
“Açık havada sigara içilse ne olur?” diyebilirsiniz. Sigaraya karşı alerjisi olan, solunum yetmezliği sorunu bulunanlar için açık havadaki sigara da zararlıdır. Ancak araba vapurunda sigara içilirse, bunun anında yaşanacak hayati tehlikesi vardır. Sigara, potansiyel bir yangın tehlikesidir. Çünkü arabalar içinde yanıcı madde bulunan, potansiyel bir yangın bombasıdır. Bir arabadan sızan yakıta ulaşacak bir izmarit aracı ve dolayısıyla diğer araçları da birer ateş yumağına çevirebilir. Deniz ortasında bir cehennem yaşayabilirsiniz.
Gestaş feribotlarının birinde geçen haftalarda bir yangın olayı yaşandı ve tehlike ucuz atlatıldı. Lapseki-Gelibolu seferini yapan feribottaki saman dolu kamyon tutuştu ve yangın güçlükle söndürüldü. Artık bu yangın kuruma bir ders olur, feribotlarda sigara içirmezler diye düşünmüştüm. Ama görüyorum ki kurum, yanlışlarından ders almıyor, öğrenmiyor. Söz konusu kurum, yönetim literatüründe kullandığımız “Öğrenen Organizasyonlar” (Learning Organizations) kavramına, tersten verilecek bir örnek.
Geçen hafta Çanakkale’den feribota bindiğimde bayağı umutlu idim. Sözünü ettiğim yangın olayından sonra sigaraya rastlamayacağımı sanıyordum. Çünkü olay gazetelere, televizyonlara yansımıştı. Konuştuğum şirket yetkilileri “Bu bize ders oldu” demişlerdi. Başta kaptanları olmak üzere, personellerini sigaranın yangın tehlikesi ve Türkiye Cumhuriyetinin kanunlarına saygı konusunda eğitmiş olacaklarını düşünüyordum. Ancak “Ne yitirdin de, ne arıyorsun” sözüne örnek bir durum vardı. Yine feribotun her tarafında sigara içiliyordu. Son ümit, kaptanı göreyim dedim.
Kaptan köprüsüne giriş bana eski “Kapıcı” dairelerini hatırlattı. Kapı önünde 4-5 çift ayakkabı vardı. Ayakkabımı çıkarma zahmetine katlanamayacağımdan içeri girmedim. . Destur ile kapıyı açıp, başımı içeri uzattım. “Kaptan kim?” diye sordum. Bir kişi “Ben” dedi. “Gemide her yerde sigara içiliyor. Bu, 4807 sayılı kanuna aykırı değil mi?” dedim . Kaptanın yüzündeki ifadeyi görünce yanlış adreste olduğumu anladım, ama bir kere söze girmiş oldum. “Bakın bu tehlikeli. Daha geçen ay bir geminiz yanıyordu”. Kaptan, “O başka. O yangın samandan çıktı” dedi. Kaptan, araba yakıtlarının samandan daha tehlikeli olduğunun farkında değildi. Kaptan köşkünde oturanlardan üniformalı birisi “Sigara içenlere içmeyin diyoruz, ama kimse dinlemiyor “dedi. Yüzlerde ilgisiz, sorumsuz bir ifade vardı. Sanki sigara içenler başka bir gemide idi. Eğer yangın çıkarsa kendilerinin de yanabileceğini düşünemiyorlardı. Sigara içenlerle aynı gemide olduklarının farkında bile değillerdi.
Çaresizlik içinde aşağı indim. Baktım, makine dairesinden birisi elinde sigara ile güverteye çıktı. Bu, “İmam ve cemaat” atasözünün bir doğrulaması idi.
İstanbul dönüşü yine aynı hattı kullandım. Sabahın altısında feribotta herkes sigara içiyordu. Bu kez kaptanla tanışmak istemedim.
Sonuç
Sigara sağlığa zararlıdır. Ama bir feribotta içilirse, anında yaratabileceği zarar hayatidir. Ülkemizde tütün mamullerinin zararlarını önleme ve kontrolü hakkında çağdaş, güzel bir yasamız da vardır. Ama görüyorum ki, bu yasa ciddiye alınmamaktadır.
Malımızı ve canımızı teslim ettiğimiz bir şirket yaşadığı olaydan da ders almayarak sorumsuzca davranmaktadır. Uygarlık, yanlışlardan öğrenilerek bu noktaya gelmiştir. Yanlışlarda ısrar, aptallıktır. Yasalara uymamak ise suçtur.