Ödenmeyen kıdemler ne olacak?
Neredeyse 2-3 ayda bir gündemimize gelen kıdem tazminatı konusunda bir türlü uzlaşma sağlanamıyor. Herkes kendi cephesinden bakınca uzlaşı da olmuyor.
Okurumuz Hüsna Ülker “Ben 2007 yılında 4 yıl çalıştığım iş yerimden iflas gerekçesiyle işten çıkarıldım. Ve tazminatımı almak için dava açmak zorunda kaldım. Davayı kazandığım halde işveren tarafından hala kıdem tazminatım ödenmedi. Değişecek olan yasa ile birlikte benim gibi bu şekilde bekleyen binlerce işçinin hakkı da gözetilecek mi?” diyor.
Hemen yazımızın başında belirtelim ki, bu şekilde mağdur edilmiş birçok kişi var ve maalesef bu yasa taslağı bu durumda olanların eskiden doğan alacaklarına bir çözüm üretmiyor.Yani, okurumuzun iflas etmiş işvereninden olan kıdem tazminatı alacağını devletten veya bireysel fon hesabından tahsil etmesi mümkün değil.
Kıdem Tazminatının İşçinin Bireysel Hesabına Yatırılması Hakkında Kanun Taslağı yasalaştığı takdirde kanunun yürürlük tarihinden önce iş sözleşmesi ile çalışanların kıdem tazminatlarına ilişkin hususlarda 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14’üncü maddesi, 854 sayılı Kanun’un 20’nci maddesi veya 5953 sayılı Kanun’un 6’ncı maddesi hükümleri geçerli olacak.Diğer bir deyişle kıdem tazminatında eski haklar için yine eski mevzuat geçerli olacak. Ancak, yeni sistem yasalaştığı takdirde, en azından yasaya tabi işçiler açısından bir sıkıntı kalmamış olacak.
Yeni sistem, Kıdem Tazminatının İşçinin Bireysel Hesabına Yatırılması Hakkında Kanun Taslağı ile şekillenecek. Buna göre, işverenler kapsamdaki işçilerin kıdem primini takip edenayın sonuna kadar Emeklilik Gözetim Merkezi adına açılan hesaba yatıracaklar. Bu hesaplardaki tutarlar Emeklilik Gözetim Merkezi aracılığıyla işveren tarafından seçilecek şirkete aktarılacak.
Kıdem primlerinin yatırılacağı şirketin seçimi işveren, bu primlerin değerlendirileceği fonların seçimi işçi tarafından yapılacak. İlgili aya ilişkin olarak işveren tarafından hesaba eksik tutar yatırılması halinde, eksik yatırılan tutar işçilerin brüt ücretleri ile orantılı olarak dağıtılacak. Böylece işçinin kıdem tazminatı iflas, ekonomik kriz veya başka nedenlerle araya gitmeyecek.
İşverenler ait olduğu dönemde yatıramadıkları kıdem primini sonraki dönemlerde yatırabilecekler. Geç ödenen primlere, ilgili oldukları döneme ait nema farkları da dahil edilecek.
Çalışanlar, adlarına tahakkuk eden ve tahsil edilen kıdem primleri ile ilgili bilgileri şirketin sağlayacağı araçlar vasıtasıyla her an kontrol etme hakkına-sahip olacak. Yani, internetüzerinden Bireysel Kıdem Hesabına yatırılan tutarları, işverenlerin ödeme yapıp yapmadığını ve nemalandırılan tutarı görebilecekler.
Kıdem tazminatının işveren üzerindeki mali yüklerden birisini oluşturan işsizlik sigortası fonu oranları düşürülecek. İşçinin SGK prim matrahı üzerinden yüzde bir sigortalı, binde beş işveren ve binde beş devlet payı alınacak. İsteğe bağlı sigortalılardan işsizlik sigortası primini ödeyenlerden ise yüzde bir buçuk olacak.
Kimler kıdem tazminatına hak kazanacak?
Kıdem Tazminatının İşçinin Bireysel Hesabına Yatırılması Hakkında Kanunun kapsamına girenler,
a) Bireysel kıdem hesabından para çekme haklarını ilk kez kullanırken, bu Kanun kapsamında on beş yıl sigortalılık süresini doldurmaları ve adlarına 3 bin 600 prim ödeme gün sayısı tahakkuk ettirilmesi,
b) Bireysel kıdem hesabından para çekme haklarını ikinci ve sonraki kullanmalarında ise son kullanımdan sonra bu kanuna göre adlarına 1800 prim ödeme gün sayısı tahakkuk ettirilmesi,
c) Konut edinmeleri, şartıyla bireysel kıdem hesabında biriken tutarın yarısını çekmeye hak kazanacaklar. Yine bu kanun kapsamına girenler;
• Bağlı oldukları kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı bağlanması yahut toptan ödeme almaları halinde,
• Beş yıl boyunca adlarına açılan bireysel kıdem hesabına kıdem primi tahakkuk ettirilmemesi halinde talepleri üzerine, bireysel kıdem hesabında biriken tutarın tamamını çekebilecekler.
İşçinin ölümü halinde kanuni mirasçıları bireysel kıdem hesabında biriken tutarın tamamını çekmeye hak kazanacak. Burada belki de taslakta hak kaybına uğratılan evlenen kadın işçilerle askere giden erkek işçilerin de kıdem tazminatı alabilmelerinin sağlanması gerektiğini ve hatta evlilik halinde kıdem tazminatını çekme hakkının erkek işçiye de tanınması gerektiğini düşünüyorum.
İş değiştiren işçinin kıdemi ne olacak
Kıdem Tazminatının İşçinin Bireysel Hesabına Yatırılması Hakkında Kanun Taslağı yasalaştığı takdirde işçi, iş değiştirdiğinde bireysel kıdem hesaplarının birleştirilmesini talep edebilecek. Şirket, usulüne uygun olarak yapılan talebin kendisine ulaştığı tarihten itibaren en geç on iş günü içinde birleştirme işlemini tamamlayacak.
İş sözleşmesinin, işçinin kıdem tazminatı almaya hak kazanma sürelerini doldurmadan sona ermesi halinde işçi, varsa tahakkuk eden prim ile tahsil edilen prim farkını ve bu farka ilişkin nema gelirini bireysel kıdem hesabına yatırılması şartıyla işvereninden talep edebilecek.
Kıdem tavanı iki katına çıkıyor
İşverenler, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında her işçi için hazırlamak zorunda oldukları Prim ve Hizmet Belgesi’nde işçinin prime esas aylık brüt kazancının yüzde dördünü kıdem primi olarak ayrıca belirtecek. İşverenler, prim yükümlülükleri nedeniyle işçilerin ücretlerinden herhangi bir indirim veya kesinti yapamayacak.
Yapılacak bu düzenleme ile işçilerin halen 3 bin 254 lira 44 kuruş üzerinden ödenen kıdem tazminatı tavanı 6 bin 639 lira 90 kuruş üzerinden ödenecek. Böylece kıdem tazminatı tavanı yaklaşık 2 kat artmış olacak.
Çalışanlara eski haklarla ilgili olarak, işverenleri ile yapacakları sözleşme ile kanunun yürürlük tarihinden önceki döneme ait kıdem tazminatının işçi tarafından bireysel kıdem hesabına dâhil edilebileceği düzenlenmiş. İşçinin bireysel kıdem hesabına dâhil olmadan önceki hizmet süresi bu Kanunun prim ödeme gün sayılarının hesabında dikkate alınacak.
Kıdem Tazminatının İşçinin Bireysel Hesabına Yatırılması Hakkında Kanun Taslağı yasalaştığı takdirde kıdem tazminatı tavanı izleyen yıllarda bir önceki yıla ait Tüketici Fiyat Endeksi oranında artırılarak hesaplanacak. Böylece bundan böyle eski yıllar için kıdem tazminatı tavanı TÜFE oranında artırılarak belirlenecek.