Obama babanın paketi-2

Şant MANUKYAN / İŞ YATIRIM

Obamanın son günlerde yaptığı açıklamalarda ekonomik paketin bir an önce piyasaya gelmemesi durumunda işlerin çok daha kötüleşeceğine dair tespitler önem kazanıyor. Öte yandan piyasada bu paketin  zayıf bir paket olduğu ve yetersiz kalacağı görüşü de kuvvetleniyor.  Ortalarda dolaşan rakamlar ve önde gelen ekonomistlerin hesaplamalara baktığımızda gerçekten de paketin yetersiz olduğu söylenebilir. Hesapların üzerinden gitmek gerekirse şu an için bildiğimiz 775 milyar dolar, 2 yıl büyüklüğünde bir paket söz konusu, bunun 300 milyar doları da vergi iadesiindirimi şeklinde gerçekleşecek. Aşağıda gördüğünüz rakamlara Moody's tarafından kullanılan çarpanlarla ulaştım. Önce 300 milyar dolarla işe başlayalım. Yıllık 150 bin dolarlık bir vergi iadesi veya indirimi söz konusu. Son 3 benzer indirim üzerine yapılan çalışmalarda tüketicinin bu miktarın 1/3ü ile yüzde 50'si civarında bir miktarı harcadığı görülüyor. Hem iyimser olmak hemde yuvarlak olması için yüzde 60'lik bir harcama alırsak 90 bin dolar olacaktır. Çarpan, ufak küsüratları kenara bırakısak, 1 civarında yani 90 milyar. Parayı tüketicinin eline vermez de zorla harcatırsanız, yani Food Stamp (yiyecek kuponları) ya da vergisiz alışveriş gibi imkanlar sağlarsanız 1.29-1.73 arası çarpanlara ulaşabiliyorsunuz. Doğru olan bu yöntem ama şimdilik Obama paketinde bu yola gidilmediğini sanıyoruz. 775/2=387.5 bunun 150 milyarı vergi iadesi olduğuna göre 237.5 milyarı da eyalet yardımı, altyapı yatırımları ve şirketlere yönelik olacak. Moody'se göre  çarpanlar sırası ile 1.36 ve 1.59 yani ortalama 1.475 diyelim 1.48 . 238*1.48=352 milyar da buradan geliyor. Toplam 442 milyar dolarlık bir etki görüyoruz. 2 yılda 884 milyar dolar. İşlemlerde bir hata yapmadımsa Obama paketi 775 bin koydu 884 bin yarattı. Moody's'in çalışmasına göre şirketlere yapılması düşünülen "kıyaklar" bir katkıda bulunmuyor (yani çarpanlar çok düşük). ABD ekonomisi 14.2 trilyon dolarlık bir ekonomi. 2008de hisse piyasalarında global kayıp 30 trilyon dolar, yanılmıyorsam konut piyasaları da dahil olmak üzere diğer piyasalarda da 10 trilyonun üzerine değer yitirdi. Bankaların yarattığı kaldıracın sermayelerine aldıkları darbeyi düşünerek ne hale geldiğini de unutmamak gerek.Yana bu rakam olan bitenle karşılaştırıldığında küçük.

İşsizlik konusunda da paketin yetersiz olacağına dair düşünceler var. Ekonomide var olan işsizliğin yapısı ile paketin yaratacağı istihdamın uyumsuz olduğunu daha önceki bir yazımda göstermiştim. Başka bir taraftan bakarsak ABD ekonomisinde atıl kapasite (output gap) bulmak için kullanabileceğimiz Okun kuralına göre (işsizliğin çift rakamlara yükselmesi beklenen bir durum oldu, yüzde 10 olacak dersek, 5-4.5 doğal işsizlik oranı ile yüzde 107'lik bir gap oluyor ki zaten enflasyona karşı bir avantaj bu) reel GDP'de 2%lik bir artış işsizliği 1% azaltıyor. Ekonomi 14.2 trilyon dolar olduğuna göre yüzde 1'e 284 milyar dolar gerekiyor. Pakette yılda 442 milyar var. Bu durumda 442/284=1.55 yani işsizlik hızla eski seviyelerinde dönmektense yüzde 8.5 seviyesine geriliyor, ardından da içinde bulunduğumuz seviye olan yüzde 7'ye. Resmi hesaplarda da tam yüzde 7'lik hedef var. Paket üstteki detaylarla gelirse piyasanın sert bir satış yemesi çok büyük bir ihtimal olur.