Nüfusu doğumlar değil, göç belirliyor
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı nüfus verilerini il ve ilçe düzeyinde incelediğimiz zaman, bir gerçeği bir kez daha somut olarak görüyoruz. Yerleşim yerlerinin nüfusunu, oradaki doğum hızı değil göç hızı belirliyor. Göç hareketleri, ister göç alma şeklinde olsun isterse göç verme şeklinde olsun, doğum sayısının üzerine çıkıyor. Bu nedenle de nüfus değişikliklerini belirleyen faktör de göç oluyor.
2015 yılı nüfus değişikliklerini il ve ilçeler düzeyinde incelediğimizde öne çıkan tesbitleri şöyle sıralayabiliriz:
• Toplam nüfus artış hızı 2014’e göre minik bir artış göstermesine karşın önceki yılların ciddi şekilde altında kalmaya devam ediyor. 2014’te binde 13.32 olan yıllık nüfus artış hızı, 2015’te binde 13.36 oldu. Oysa nüfus artış hızı 2009’da binde 14.50, 2010’da binde 15.88 düzeyindeydi.
• Nüfus artış hızında iller arasında büyük dengesizlikler var. 2015’te sadece 21 il Türkiye ortalamasının üzerinde bir nüfus artış hızına ulaşabildi. 21 ilde ise nüfus artmak bir yana düştü.
• Nüfus artış hızı Türkiye ortalamasının üzerine çıkan illerin ezici çoğunluğu sanayi üretim kapasitesi yüksek iller. Bu iller arasında turizm ve tarım potansiyeli yüksek iller de yer alıyor.
• Nüfus artışı ortalamanın üstünde olan tarım illeri Tekirdağ, Antalya, Şanlıurfa, Ankara, Sakarya ve Bursa gibi aynı zamanda sanayi veya turizm kapasitesi yüksek iller. Aynı zamanda bu iller, tarımın daha yüksek üretkenlikle gerçekleştirildiği iller.
• Nüfusu azalan 21 il ise genelde Doğu Anadolu, Orta Anadolu ve Karadeniz illeri. Bu bölgeler dışından nüfusu azalan iller arasına sadece Ege Bölgesi’nden Balıkesir ve Kütahya giriyor. Özellikle geniş bir potansiyele sahip Balıkesir’in nüfusunun düşmesi dikkat çekici bir durum. Balıkesir’de nüfustaki düşüşte başı, küçük tarım ilçeleri çekiyor.
• Göçün nüfusa tayin edici etkisi kendisini ilçe nüfuslarında çok daha güçlü bir şekilde ortaya koyuyor. Nüfus artışı yüksek ilçelerdeki değişim oranları doğum hızlarıyla açıklanamayacak kadar yükseğe çıkıyor. Ayrıca nüfusu azalan ilçe sayısının çokluğu da tayin edici faktörün göç olduğunu gösteriyor.
• Örneğin nüfus düşüşünde şampiyon olan Giresun’un Alucra ilçesinin nüfusu, sadece bir yıl içinde yüzde 35.2 azalmış. İkinci sıradaki Kırıkkale’nin Karakeçili ilçesinde nüfus yüzde 19.2, üçüncü sıradaki Çankırı’nın Atkaracalar ilçesinde yüzde 17.1 azalmış.
• Nüfus artışında lider ilçelerin nüfus artışında başı çeken illerin büyük ilçeleri veya merkez ilçeleri olması dikkat çekiyor.
* 2015’te toplam 970 ilçenin 374’ünün nüfusu artarken 595 ilçenin nüfusu düştü. İzmir’in Çeşme ilçesinin nüfusu değişmedi. Nüfusu düşen ilçe sayısı, yükselen illerden yüzde 59.1 oranında daha fazla.
