Net hata noksan

Ödemeler dengesinin mayıs ayı gerçekleşmesi karşımıza öyle bir tablo çıkardı ki, net hata noksan adeta yeni bir finansman kalemi kimliğine bürünmüş gibi göründü. Tuhaf bir durum var ortada… Mayıs ayında 7.8 milyar dolar cari açık verdik. Normalde bu açığı sermaye ve finans hesaplarındaki girişle kapatıyor olmamız gerekir; aradaki küçük fark da net hata noksanı oluşturacaktır. Normali böyledir. Ama dedik ya, ortada tuhaf bir durum var…

Mayıstaki 7.8 milyar dolarlık cari açığın 3.2 milyar dolarını sermaye ve finans hesaplarıyla kapattık. Ödemeler dengesinin toplamı her zaman sıfır olacağına, olması gerektiğine göre, aradaki 4.5 milyar dolarlık farkı da net hata noksana yazmak durumunda kaldık. Yani, ödemeler dengesinin bir anlamda "düzeltme" kalemi, ana kalemi geçmiş oldu.

4.5 milyarın kaynağı

Mayıs ayındaki 4.5 milyar dolar, şimdiye kadar bir ayda oluşmuş en büyük net hata noksana işaret ediyor. Bu paranın kaynağını kesin olarak belirleyebilmek mümkün değil; hem kaynak bilinseydi 4.5 milyar dolar, net hata noksanda değil, ilgili kalemlerde yer alırdı.

Ancak, kaynağı tam bilememekle birlikte, bazı tahminlerde bulunmak mümkün…

Torba yasa olarak adlandırılan düzenleme çerçevesinde yurtdışından kaynak girişi olduğu biliniyor. Bu düzenleme 4.5 milyar doların ne kadarını açıklar, bilemeyiz ama etkisi olduğu kesin.

Kaynağı tam bilinemeyen döviz girişinin bir başka adresi olarak Suriye ve diğer Arap ülkeleri gösteriliyor. Özellikle Suriye'den isyanlar dolayısıyla Türkiye'ye legal olmayan yollarla yoğun bir para girişi gerçekleştiği tahmin ediliyor.

"Net hata noksan bir kalıntıdır"

Merkez Bankası'nın net hata noksanla ilgili değerlendirmesinde, cari işlemler hesabının her zaman sermaye ve finans hesapları kalemine mutlak değer olarak eşit olması gerektiği, ancak uygulamada bu teorik sonuca ulaşmanın her zaman mümkün olmadığı vurgulanıyor. Değerlendirmede daha sonra şu görüşlere yer veriliyor:

"Verilerin değişik kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçme ve kayıt zamanı farklılıkları yaratmakta; sonuç itibariyle oluşan farklar net hata ve noksan (NHN) kalemine "kalıntı" şeklinde yansımaktadır.

Örneğin dış ticarete ilişkin mal hareketlerinin gümrük kayıtlarından elde edilmesine karşılık ödemelerin banka kayıtlarından alınması, işlemlerin karşılıklı kayıtlarının aynı değerle kaydedilmesini zorlaştırmaktadır. Gümrük değerine göre 100 birim olarak görülen ihracat mal bedelinin, ihracatçının yurtiçinde yerleşik bankadaki hesabına 70 birim olarak gelmesi, kalan 30 birim tutarındaki kısmının ise yurtdışındaki bir banka nezdindeki hesabında kalması halinde, bankalar sisteminden alınan veriler içerisinde görülmeyen 30 birimlik tutar NHN kalemine yansımaktadır. Bu şekilde oluşan NHN ancak 30 birimlik tutarın da yurda getirilmesi halinde daha sonraki bir dönemde giderilmektedir.

NHN kaleminin varlığına neden olabilecek bir diğer örnek turizm gelir ve giderlerinin hesaplanabilmesi için yürütülen anket çalışmaları olabilmektedir. Anket sonucundan hesaplanan 100 birimlik turizm gelir veya gideri, banka varlıklarında 100 birimlik artış veya azalış olarak yansımamışsa aradaki fark NHN kaleminde görülecektir.

Sonuç olarak denge; alacak veya borç kayıtlarının birbirine eşit olmaması sonucunda ortaya çıkan farkın "net hata ve noksan - NHN" kalemine yansıması ile gerçekleşmektedir. Diğer bir ifadeyle, NHN kalemi ayrıca hesaplanan bir kalem olmayıp, (+) ve (-) kayıtların arasındaki farktan oluşan bir kalıntıdır."