Ne Trump ne Biden... Desantis, Mickey Mouse'a karşı!

Yazıya başlamadan önce yazının başlığını açıklayayım. Malumunuz olduğu üzere dünyanın en büyük eğlence sektörü firmalarının başında Disney gelmektedir.

Disney’in kurucusu Walt Disney’in yıllar önce hayata geçirdiği bu hayaliyle, bugün dünya eğlence sektörünün en büyük firmalarının başında geliyor. Walt Disney’in bu maceraya başlarken, hayata geçirdiği ilk çizgi kahraman ise Mickey Mouse karakteridir. Birçok farklı jenerasyonun çocukluğunda çizgi filmlere konu olmuş bu karakter, Disney firmasının da artık vazgeçilmez sembolü. Bir gün müstakbel Amerikan başkan adaylarından birinin kariyerini Mickey Mouse ile değerlendirebileceğim inanın ki hiç aklıma gelmezdi.

Ama açık söylemek gerekirse; Florida Valisi Ron DeSantis’in kariyeri ciddi anlamda Disney firması ile arasında yaşanan sorunlardan etkilenebilir. Donald Trump‘ın aday olmasını istemeyen birçok Cumhuriyetçi için DeSantis önemli bir umut. Hatta Joe Biden’a oy vermek istemeyen birçok bağımsız seçmeninde mesafeli fakat heyecanla beklediği bir isim. Amerikan siyasetinde başkan adayıyken daha önce siyasi bir görev almamış olmak büyük bir dezavantaj sayılabileceği gibi aynı zamanda büyük bir avantaj.

Örneğin Trump’ın Hillary Clinton’a karşı kazandığı seçime baktığımızda, Trump’ın vaatlerini destekleyecek ya da sorgulatacak geçmişe dair herhangi bir icraatı yoktu. Oysa ki, Biden’a karşı girdiği ikinci seçiminde Trump için durum artık aynı değildi, oluşmuş bir icraat tarihi mevcuttu. Vaatleri ile yapmış olduğu icraatları tezatlık gösterdiği takdirde, seçmen tarafından sorgulanabilir bir hale gelmişti.

DeSantis’e geldiğimizde birçok kişi tarafından merkez seçmeni de yanına çekebilecek bir aday gibi görünmesine rağmen, son dönem icraatları merkez seçmen tarafından Desantis için Trump’dan daha riskli olabilir mi sorusunu sordurmaya başladı. Bu süreçte DeSantis’in en önemli siyasi çıkmazlarından biri yazının başında değindiğim Disney firması ile olan ilişkileri oldu.

Disney firması, Florida eyaletinin en büyük firması. Florida’da en fazla iş sağlayan ve vergi ödeyen firma. Disney firması Kaliforniya’da bulunan merkezini Florida eyaletine taşımak için bir milyar dolarlık bir yatırım planladı.

İki bin kişiye yeni iş sağlayacak bu projede, ortalama kişi başı 120 bin dolar yıllık maaştan bahsediyoruz. Yatırımın ikinci etabı ise; Disney’in Orlando Kissimmee bölgesinde Lake Bueno Vista etrafında yer alan kompleksinde 17 milyar dolarlık bir yatırım daha yapılıp, 13 bin yeni iş sağlayarak Lake Nona isimli bölgede yeni yatırımları şekillendirmek.

Florida eyaletine bu yatırım son yüz senenin yekpare yapılacak en büyük yatırımlarından biri. Ancak Vali DeSantis ile Disney firması arasındaki gerginlik bu yatırımın Disney tarafından durdurulma kararını gündeme getirdi. Florida eyaleti, 22.4 milyonluk nüfusu ile Kaliforniya ve Teksas’tan sonra Amerika’nın en büyük eyaleti.

Eğlence, turizm yatırımları, çok göç alan eyaletin en büyük getirileri. Amerika Birleşik Devletleri’nde Florida eyaletinin yatırımcı ve yatırım dostu, iş dünyasının rahat hareket edebildiği, bürokrasiye boğulmamış bir eyalet imajı vardı. Florida halkının, hem başkan, hem senatör, hem temsilciler meclisi üyesi, hem de vali seçerken en dikkat ettiği özellik yöneticilerinde bu vasfın olmasıdır.

Şunu hatırlatmakta fayda var; Florida eyaleti Kaliforniya gibi Demokratların cepte gördüğü ya da Teksas gibi Cumhuriyetçilerin cepte gördüğü bir eyalet değil. Florida eyaleti, Amerika’nın en büyük salıncak eyaleti. Her zaman söylerim; 2000 seçimlerinde başkan adayı George W. Bush’un kardeşi Jeb Bush, Florida Valisi olmasaydı Amerika Birleşik Devletleri’nin Clinton’dan sonraki başkanı Al Gore’du. Böyle bir büyük güçten bahsediyoruz.

Özellikle DeSantis gibi bu önemli eyaletin valisiyseniz, birçok konuda avantajlı başlarsınız. Ancak eyaletin yatırımcı ve yatırım dostu dokusu ile uyuşmayan bir hamle yaptığınızda, bu sizin sadece Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığı’nıza değil, ilk seçimde Florida Valiliği’nize de mal olur.

Kaliforniya Valisi devrede

Gelelim bu sorunun çıkış noktasına. DeSantis bir cumhuriyetçi ve partisinin muhafazakâr kanadında olan bir kişi. LGBT konusunda Florida’daki okullarda almış olduğu bazı kararlar liberal duruşu ile bilinen Disney tarafından ciddi anlamda eleştirildi.

DeSantis ise tansiyonu düşürme yerine Disney World’ün içerisinde belli bir otonomiye sahip olan Disney firmasının, güvenlik başta olmak üzere birçok noktada özerkliğine müdahale etti ve kontrolleri sıklaştırıldı. İyice gerilen ilişkilerde artık son nokta, Disney’in biraz evvel bahsettiğim büyük yatırımı yapmasında oldu. Disney’in bu büyük yatırımı yaparken ona uygulanacak vergilendirmeler konusunda da alınacak inisiyatiflerden de hiç ödün vermeyen DeSantis yönetimi, Disney firması ile arasını iyice açtı.

En son noktada ise Demokrat Parti’li Kaliforniya Valisi Gavin Newsom, Twitter hesabından Disney firmasına “Çalışanlarınızın ve sizin değerlerinizi hak edecek olan Kaliforniya’ya bu yatırımı yapın” çağrısı yapınca, mesele artık ciddi bir politik ve ulusal mesele haline geldi. Kaliforniya-Florida çatışması, Newsom-DeSantis mücadelesi, Demokrat Parti-Cumhuriyetçi Parti kapışmasına döndü. Walt Disney’in Mickey Mouse karakterini çizerken, Mickey’nin Amerikan siyasetinin 2024 seçimlerini belirleyecek bir figüre dönüşeceğini sanırım kimse tahmin etmezdi. DeSantis bundan sonra ne yapar bilemeyiz…

Ama bildiğim bir şey var ki, toplam 17 milyarlık bir yatırımın Florida’da önünü keserseniz, 13 bin kişilik bir istihdama mani olursanız, kendinizce haklı sebepleriniz olsa bile, bunu Florida’ya anlatamazsınız. DeSantis-Disney meselesini uhulet ve suhulet içerisinde çözmeden bu süreçte ilerleyemez.