Ne güneş balçıkla sıvanır, ne enflasyon sepetle oynanarak düşürülür

Tam, "Nerem doğru ki" diyen deve örneğine benzeyen bir durum... TÜ- FE'de gıdanın ağırlığının yüzde 20'nin altına çekileceği ve böylece enflasyonun düşürülmesinin sağlanacağı iddiasına dayalı haberleri kastediyoruz.

Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi tam olarak ne dedi, belli değil, en azından biz bilmiyoruz. Basına, Bakan Zeybekçi'nin TÜFE'de gıdanın payının yüzde 20'nin altına indirileceği, böylece enflasyonla daha etkin mücadele edileceği yönünde bir açıklama yaptığı yansıdı. Dedik ya, Bakan tam olarak böyle mi dedi, bilinmiyor. Ancak bir yalanlama da gelmedi Ekonomi Bakanlığı'ndan. Üstelik dün aradık Bakanlığı... Bir açıklama yapılacağı söylendi, ama şu satırların yazıldığı saate kadar (16.30) bir açıklama gelmedi.

Şu durumda, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi'nin enflasyonla mücadele yöntemi olarak harcama grubu ağırlıklarını bir anlamda masa başı bir kararla değiştirmeyi ve bu çerçevede gıdanın ağırlığını aşağı çekmeyi düşündüğünü mü anlamalıyız? Peki gıdanın payı aşağı çekilecekse, örneğin bu yılki ağırlık olan yüzde 23.68, yaklaşık 4 puan indirilerek yüzde 20'nin altında belirlendiğinde, bu 4 puan hangi harcama gruplarına ve hangi ölçülere göre yedirilecek?

Hem iyi de bu konu Ekonomi Bakanlığı'nın işi mi ki, değil! TÜFE'yi Türkiye İstatistik Kurumu hesaplayıp açıklıyor, ağırlıkları da yine aynı Kurum belirliyor. TÜİK, Ekonomi Bakanlığı'na değil, Kalkınma Bakanlığı'na bağlı üstelik.

Ayrıca TÜİK, TÜFE'deki ağırlıkları, "Bu yıl da şöyle olsun" diye Kurum içinde üç-beş kişilik heyet toplayarak mı belirliyor, tabii ki hayır. Ağırlıkları belirlemenin bir takım yöntemleri var. TÜİK, hanehalkı bütçe anketini kullanarak harcamaları belirliyor ve buradan hareketle ağırlıklara ulaşılıyor.

Üstelik ağırlıklar öyle çok kısa bir dönemdeki durumu yansıtacak şekilde de belirlenmiyor. İçinde bulunulan yıldan önceki üç yılın verileri bir şekilde bir araya getiriliyor ve sonraki yılın ağırlıkları bu şekilde oluşturuluyor. Yani 2017 yılının ağırlıkları 2013, 2014 ve 2015 yıllarına ilişkin harcama kalıplarının bir anlamda ortalaması alınmak suretiyle oluşturulacak. 2018'e geldiğimizde bu kez de 2014, 2015 ve 2016 yıllarındaki harcama anketleri dikkate alınacak. Ve ağırlıklar da hep ilgili yılın başında yapılır, aylar öncesinden değil.

Kimsenin iki dudağı arasında değil

Yani TÜFE'de ağırlıklar, herhangi bir siyasi organ ya da kişi tarafından belirlenmiyor. Öyle olsaydı, enflasyonu hangi mal ve hizmetler artırıyor ona bakılır ve "önlem" almak ve bu şekilde enflasyonu düşürmek çok kolay olurdu.

TÜFE'de ana harcama gruplarının son altı yıldaki ağırlıkları yazımızın ekinde yer alıyor. Öyle yıldan yıla çok büyük oynamalar yok. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda en belirgin düşüş 2013 yılında görülmüş, sonraki yıllarda kaydedilen değişiklik çok düşük oranlarda.

Dolayısıyla 2017 için ocak ayı başında açıklanacak TÜFE sepetinde de çok büyük değişiklikler görüleceği beklenmiyor.

Kaldı ki, gıdanın payında gelecek yıl için büyük düşüş sonucu doğuracak bir veri olsa bile, bunu daha açıklama tarihine iki ayı aşkın bir süre varken şimdiden "Enflasyona bu şekilde çare bulunacağı" teziyle açıklamak ne kadar doğru ki...

Bu tez, "Biz enflasyonu düşürmek için ağırlıklarla oynayacağız" ya da "Oynamaya niyetliyiz" anlamı taşımaz mı...

Dolayısıyla biz Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi'nin bu açıklamayı ya yanlış bilgilendirilerek yaptığı ya da açıklamanın yanlış yorumlandığı kanısındayız.

Hem gıda enflasyonu artırmıyor ki!

Ortada başka bir tuhaflık daha var. Bu yıl için gıdanın enflasyonun yüksek gerçekleşmesine yol açtığı söylenemez çünkü.

Gıda ve alkolsüz içeceklerin toplam TÜFE'deki ağırlığı bu yıl için yüzde 23.68 düzeyinde. Bu yüzden gıdadaki artışın büyüklüğü, TÜFE'yi önemli ölçüde etkiliyor. Ama ya gıdadaki artış, genel artıştan az ise...

İşte bu yıl yaşanan durum bu. Eylül itibariyle son bir yılda TÜ- FE'deki toplam artış yüzde 7.28 düzeyinde, gıdadaki artış ise yüzde 4.16.

Bu durumda gıdanın ağırlığını aşağı çekmek, genel TÜFE artışını artırır mı, azaltır mı?
Sorunun yanıtı ortada elbette. Gıda fiyatları diğer mal ve hizmet fiyatlarından az arttığı sürece gıdanın ağırlığını azaltmak TÜ- FE'deki genel artışın daha yüksek görünmesi demek.