Nasıl olacak da beş ayda yüzde 2,5'te kalınacak ve yüzde 7,5 tutaca

Tüketici enflasyonunda şimdiye kadarki en kötü temmuzu yaşadık. Temmuz artışının yüzde 1'e yaklaşabileceği tahmin ediliyordu edilmesine ama yüzde 1.16'lık rekor artış da pek tahminler arasında yoktu. Ama beklenmeyen oldu ve temmuzda şimdiye kadar görülmedik bir artış gerçekleşti. Temmuz ayındaki yüzde 1.16'lık artışla birlikte TÜFE ilk dört ayda yüzde 4.84 yükseldi, temmuz itibariyle yıllık artış da yüzde 8.79'a çıktı. Biz dünkü yazımızda yıllık TÜFE'nin yüzde 8.5'i aşmasının sürpriz olacağını belirtmiştik, bir anlamda bu sürpriz de gerçekleşmiş oldu.

Önce temmuzun yüzde 1.16'sının niye rekor olduğuna değinelim. Dün de vurgulamıştık; temmuz, enflasyonun en durağan seyrettiği ay. Son 13 yılın ortalamasına göre temmuz aylarındaki ortalama artış yalnızca ama yalnızca yüzde 0.03 düzeyinde. Yani temmuz aylarında fiyatlar adeta sabit kalıyordu. Geçen yılın temmuzundaki artış da yalnızca yüzde 0.09 düzeyindeydi. Hem zaten artış yönünden de, düşüş yönünden de temmuz aylarında yüzde 1'in üstünde bir oran bugüne kadar hiç görülmemişti. İşte bu yüzde bu yıl kaydedilen yüzde 1.16'lık artış, kuşku yok ki bir rekora işaret ediyor.

Tahminin anlamı kaldı mı?

Daha üstünden bir hafta geçti. Merkez Bankası son açıkladığı enflasyon raporunda 2016 sonu için TÜFE tahminini değiştirmeyerek yüzde 7.5'te tuttu. Şimdi, temmuz sonu itibariyle oluşan tabloda bu yüzde 7.5'in bir anlamı kaldı mı, biraz irdelemek gerek.

Aslında yüzde 7.5, gerçekleşebilirliği uzun süredir tartışılan bir orandı. Bu tartışma özellikle haziran ayında tahminlerin üstünde gelen artışla başlamıştı. Haziran artışından sonra yılsonunu oranının yüzde 9'un üstüne çıkma olasılığının arttığına dikkat çekiliyordu ve biz de tahminimizin yüzde 9.0-9.50 aralığında olduğunu (Dünya 8 Temmuz 2016) belirtmiştik. Temmuzda yüzde 1.16'ya ulaşan bu rekor artışla birlikte artık yılsonu için yüzde 9'un üstü neredeyse kesinleşti. 

Yüzde 2.5'lik marjımız kaldı  

2016 yılında TÜFE artışının yüzde 7.5 olmasını bekliyoruz. Merkez Bankası da son raporunda bu tahminde değişikliğe gitmedi. İlk yedi ayda yüzde 4.84 olarak gerçekleşen artıştan sonra yüzde 7.5'te kalmamız, yılın son beş ayındaki artışı yüzde 2.54'te tutmamıza bağlı. Peki bunu gerçekleştirebilir miyiz?

Geçmişteki eğilimlere bakmak gerek. 2004-2015 döneminde, yani son 12 yılda ağustos-aralık dönemini kapsayan son beş ayda yüzde 2.54'ten daha az artışı ancak bir yılda gerçekleştirebilmişiz. 2014'ün son beş ayındaki artış yüzde 1.87'de kalmış. 

Bu 12 yılın son beş ayındaki artış ortalaması yüzde 4.26 olmuş. Bu oranın, her yılın artışının ortalaması olduğunu, ağustos ve aralık endeks toplamlarının kıyaslaması yoluyla bulunan oranın da çok farklı sonuç vermediğini belirtelim. Şimdi birkaç varsayımda bulunalım.

Yüzde 9'un altı mucize

Birinci varsayıma bir anlamda biraz önce değindik. Eğer son beş aydaki artışı yüzde 2.54'te tutabilirsek tahmin olarak ifade edilen yüzde 7.5'i aşmayacağız.

İkinci varsayım... Eğer son beş aydaki artış, son 12 yılın ortalaması olan yüzde 4.26 düzeyinde gerçekleşirse yıllık oranı yüzde 9.31 düzeyinde göreceğiz. 

Üçüncü varsayım... Son 12 yılın ağustos-aralık dönemindeki yüzde 4.26'lık artış, bu 12 yılın ilk yedi ayındaki yüzde 3.85'lik artıştan yüzde 11 daha fazla. Bu oranı bu yıla uygularsak... Yani son beş ayda, ilk yedi aydaki yüzde 4.84'lük artıştan yüzde 11 daha artış olacağını varsayarsak, ağustos-aralık dönemi için karşımıza yüzde 5.36'lık bir oran çıkıyor. Ocak-temmuzun yüzde 4.84'ü ile ağustos-aralık döneminin yüzde 5.36'sı da bizi yüzde 10.46'lık bir yıllık orana götürüyor. 

Merkez uyarıyor, ama...   

Temmuz ayındaki yüzde 1.16'lık rekor artışta iki grup etken oldu. Bunlar Merkez Bankası'nın enflasyonu, özellikle de temmuz enflasyonunu yukarı itecek etkenler olarak ısrarla vurguladı gıda ve tütün. 

Temmuz ayında gıda grubunda yüzde 3.15, alkollü içecekler ve tütün grubunda ise yüzde 7.05 artış yaşandı. Gıdadaki yüzde 3.15'lik artıştan genel orana 0.74 puanlık bir yansıma oldu. Alkollü içecekler ve tütün grubundaki yüzde 7.05'lik artışın genel endekse yansıması ise 0.35 puan olarak gerçekleşti. Yani bu iki gruptan gelen etki 1.09 puanı buldu. 

Giyim ve ayakkabıdaki yüzde 4.14'lük düşüşün, genel artışı 0.30 puan azaltan bir etki doğurduğunu da belirtelim.

Merkez Bankası özellikle işlenmemiş gıda maddeleri kaynaklı olmak üzere gıda grubunda yaşanacak artıştan dolayı temmuz enflasyonunun yüksek gerçekleşeceğine dikkat çekmekle birlikte, bu artışın sonraki aylarda duracağını, en azından yavaşlayacağını dile getiriyor.

Belli ki Merkez Bankası temmuz enflasyonunun hangi düzeyde geleceğini iyi kötü tahmin ediyordu. Bu da gayet normal. Ve belli ki aslında Merkez Bankası yılın kalan döneminde enflasyonun öyle yüzde 2.5'lerde tutulamayacağını da biliyor, en azından tahmin ediyor. 

Durum böyleyse yıllık enflasyon tahmini neden yüzde 7.5 düzeyinde tutuldu, sorusunun tatmin edici bir yanıtı var mı?