Nasıl bir paydada birleşilmeli?
Kanserin kıyısında seyrediyor kriz. Gelişimini olduğu kadar çözümünü de kendi karakteristiğinde tanımlıyor. Özgün sağaltımlara, özgür politikalara gebe parça bütün, bütün parça etkileşimlerine gereksinim duyuyor. Sistemik ibaresinin finansla tanıştığı kriz oluyor. Sistemiğin daha önceki kullanımını araştırdığımızda, karşımıza kanser biliminin (onkoloji) çıkıyor olması, çok da masumane bir benzerlik değildir. Pankreas organı vücut ölçeğinde küçücüktür. Oysa kanserin kıyısında, yaşamı sonlandıran bir döngünün katalizörü olur. İşte bu krizde, kanserdekini aratmayacak sistemik öneme haiz şirketler, sektörler, ekonomiler yaratılır. Neden?
1. Zamanında müdahale kurtarıcı, geç kalmak ölümcüldür.
2. Kişiseldir.
3. Desantralizasyonu yaşar, onkokardioloji, jinekolojik onkoloji gibi onkoloji, kardioloji ve jinekoloji alt biliminde toplanan yetkinlikler dağıtılır.
4. Çok hızlı yayılır.
5. Uzun sürer.
6. Derindir.
7. Tüm dengeleri alt üst eder. Yeni kahramanlar, yeni kurbanları yaratır.
İşte tam bu çerçevede Çin, küresel ekonominin yeni kahramandır. ABD ve Avrupa Birliği ise yeni kurbanıdır. Çin, ABD ve AB tüm geri kalanların dengelerini alt üst etmekten çekinmez. Çin’in gündeminde ciddi reformlar var. Nasıl yön verileceği sistemik önemlidir. Küresel serbest sermayenin hareketliliği Çin ekonomisinin büyüklük ve büyüme ivmesinin girdabında döne döne hareketliliğini tayin etmektedir.
İlgi babasız büyümüş bir yetimdir
İlginin yönü suyun yönü, aklıysa suyun aklıdır. Yer çekimi odaklı cazibe, ozmotik göç ekseninde yoğun ortamdan seyrek ortama doğru hareket yaşar. İlgi güçsüzün güçlüye, çirkinin güzele, başarısızın başarıya duyduğu empatidir. Bunların hepsinin birleştiği bir de payda vardır; farklılık. Koşan birisi oturana, yetenekli acemiye, akıllı akılsıza yoğun bir ilgi içindedir. FED senyoraj yetkisiyle, halen bir süper güç merkezidir. Bu nedenle de küresel merkez bankası politikalarının ilgi odağıdır. Bu ilgi, özgün kriz önlemleriyle bütünleştiğinde proaktif, aksi durumdaysa gecikmiş bir vakadır. Son dönemdeki azaltma (tapering) adımı karşısında küresel para ya da maliye politikalarının tedirginlik kaynağı, ürkekliği, ataletsizliğidir.
Krizde ekonomi politikalarımız
Farklı şeyler söylemek gerekiyor olsa da bu bağımsızlığı yönetebilmek bu kriz için bir kat daha zordur. Hükümetin tasarruf önlemleriyle başlattığı BES teşvikli emeklilik paketine hedeflenen ilgi 3 milyon gerçekleşen 6 milyon kişidir. Bu, mudi özelinde bir farklılık yaratılamadığının altını çizer. Para politikamız için merkezin yılsonu 1.92 kur ve %6.8 enflasyon hedeflemesi ekonomi camiasından yeterince ilgi göremedi. Çünkü fark yaratamadı. Kur tahmini, kısa vadeden uzaksa başarısızdır. İşlenmemiş gıda fiyatları da öyle. Merkezin hedef söylemleri neyin resmini çizer:
1. Araç bağımsızlığı olsa da amaç bağımlısıdır.
2. Küresel kırılganlıklarla ulusal kırılganlıkların kesiştiği eksendedir.
3. Davranışsal ekonominin haşin doğasına paralel sertliktedir.
4. Riske riskle cevap verirken Anadolu’nun “soğuktan donanı buzla ovalarlar” deyimini vurgular gibidir.
Sonuç olarak, yapısal farklılık yaratmayan tüm çabalar beyhude kalabilecek, “orta gelir tuzağına düşmek” teoriden sıyrılıp bir pratik olabilecektir.