Musk, Milei, Maga

Kasım ayındaki yazılarımızın gerçeğe döndüğü zamanlardayız. Kamu borcu, bütçe ve cari açık (dış ticaret açığı) nedeni ile DOGE hayata geçecek, ABD faturayı her­kese kesecek demiştik. NATO harcamaları için Ukrayna’ya, AB’ye; dış ticaret açıkları için Panama’ya, Çin’e; bütçe açıkları nede­ni ile tüm dünyaya tarifeler ile açık faturalar adreslerine postalanmaya başladı.

Öngörü ABD ekonomisine bu ekonomik yaptırımların 100 milyar dolara kadar büyü­meyi yavaşlatacağı şeklinde. 28 trilyon do­larlık bir ekonomide, yıllık 1.8 trilyon dolar açık verirken, bu rakam kısa vadede kendisi­ne vızıltı kalır ancak etkileri diğer ekonomi­lerde kalıcı hasarlar bırakır.

Borsalar başta olmak üzere finansal pi­yasalardaki karışıklık, erimeler kavgaya gi­rince yumrukları saymaya çalışmak gibi, kazanan ben olunca niye sayayım ki diyor. Sonunda kazanacağını düşünen taraf De­de Korkut hikâyesindeki Dumrul gibi köp­rüden geçenden 33 akçe, geçmeyenden dö­verek 40 akçe istiyor.

Bütçe açıkları ile ih­raç ettiği tahvillerin, kurla birlikte kendisine karşı silah olarak kullanıldığını görünce ay­nı silahla atağa geçti. Altının onsu kadar kül­çesindeki hareketler daha yeni başladığı­mızı gösteriyor. Smithsonian sonrası “ser­best dalgalı kur rejimi”, 2023 LIBOR sonrası “serbest dalgalı faiz rejimi” ile taçlanmıştı. Küreselleşme bitti, korumacılık başladı.

Make Argentina Great Again

ABD seçimi öncesinde Milei Musk ile iliş­kileri sağlamlaştırmış ve ikili koltuğa geçme­den neoliberal politikaları ile IMF hazırlığına başlamıştı. Geçtiğimiz haftalarda emeklilerin protestosu sürerken, kongrede tutarı, şartla­rı bilinmeyen IMF kredisi kaotik bir şekilde onaylandı. IMF kredilerinde %28 payı ve 41 milyar dolar borcu ile Milei mucizesi, ABD dünyaya tarifeleri koyarken hazine bakanı ile ilk görüşen ülke olarak ödüllendiriliyordu. 1 milyon çocuk akşam aç yatıp, emekliler geçi­nemezken, yoksulluk %38’e geriledi deniyor.

Maaş endeksi Milei’nin başladığı döneme indi, başkentinde hala nüfusun yarısı yoksul­luk sınırında ve M2 para arzı yükselirken, fa­izleri düşürdüğü için enflasyon geri geliyor. Çünkü bütçede faiz giderleri diğer kalemle­re göre en az artış oranına sahip kalem oldu.

Milei seçildiği dönemdeki rakamlara dö­nen enflasyon dâhil bu gibi rakamlar bir ba­şarı mı bilinmez ancak Meksika ve Kanada ile Çin gibi tedarikçilerinin yerine geçecek neoliberal ekonomiler arasında “Make Ar­gentina Great Again” parlamaya başladı bi­le. Mar-a-Lago’da geçen hafta aldığı “Lion of Freedom” ödülü bunun nişanı.

Milei hocanın daha önce “IMF güneşli günlerde şemsiye tutar, kötü günlerde geri alır” cümlelerine en yakın rakibi “bizi eleş­tirdiğin IMF’e götürdün, neoliberal politika­ların iflas etti” diye eleştiri alsa da tek gerçek önümüzdeki yıllarda dış borç servisi için da­ha fazla dolara ihtiyaç duyacağı.

Make America Great Again

Elon Musk DOGE ile nasıl dertlenmesin ki. Fed’in yılsonu finansalları geldi. Zarar 1 trilyon 63 milyar dolar. Üstelik bilanço dara­lırken. Döviz rezervi üç aylık dış ticaret açı­ğını veya bir yıllık dış borcunu karşılamıyor.

Swap hariç net rezerv yayınlayanlar diğer merkez bankalarını bir türlü raporlarında göstermediklerinden kıyaslama da yapıla­mıyor. Oysa dünyada tonla swap yapan mer­kez bankası varken.

Machlup (1966) bu optimum rezerv oran­larının yetersiz ve rezerv seviyesinin önem­siz olduğunu, rezerv artışına bakıldığını söy­lemiş olsa da kazan doğurursa ölebilir de.

Trump tüm bu nedenlerden makro ihtiyati tedbirler içeren “ABD Yeni Ekonomi Mode­lini” duyurdu. Acı reçete içmemiz lazım di­yerek yapısal reformla açıklarını kapatmaya çalışıyor. Bir yandan Powell’a seslenerek içe­ride de maliyetleri düşürmeme yardımcı ol diyor. Zaten bu hızla küresel piyasalar devam ederse 1-2 haftaya faiz indirimi olmasa da QE gelir. Bunlar olurken ana akım faiz indirimi dengeleri bozar dedi. Beklenen ve gerçekle­şen enflasyona göre bile reel faiz varken, id­dia ettiği Taylor Kuralından kural bazlı ikti­sat döneminde ana akımın varyans artıyor.

Kura ve işgücü (asgari ücret) maliyetine göre ihracatta rekabetin bittiği bir döneme girdik. Nixon 1971 sonrası veya 1985-1995 sonrası Çin Modeli gibi yeni bir finansal mi­maride ana akım ortodoks ezberler artık çö­züm değil. Yeni Türkiye Ekonomi Modelinin tekrar tam zamanı.