Mısır, Arap Baharı’nın başına geri döndü
Mısır’da Arap Baharı resmen sona erdi. Ama bakın nasıl sona erdi? Anayasa referandumu oldu, işler yoluna girdi filan demiyorum. Mısır’da neler olduğuna bakmıyorum. İyidir kötüdür gibi romantik hüküm cümleleri de kurmuyorum. Somut bir hadiseden bahsediyorum: Mısır hisse senedi fiyat endeksi, EGX30, Arap Baharı döneminin başına döndü. Mısır hisse senedi fiyat endeksi, bundan üç yıl kadar önce, Tunus devlet başkanı Zeynel Abidin Bin Ali milletinden korkup kaçınca, düşmeye başlamıştı. EGX30 Mısırlılar iki günlük anayasa referandumu için sandık başına giderken, üç yıl önceki düzeyine geri döndü. Bir nevi, Mısır’da Arap Baharı parantezi kapandı.
Geçen yılın ortalarında, Şam Borsası da aynen böyle bir hızla toparlanmıştı. Hatta ben yaman meraklanmıştım: Suriye’nin problemi bitecek gibi görünmüyordu. Daha en az bir yirmi yılı var gibi duruyordu. Şam’da, Halep’te silahlı çatışmalar sürüyordu. Ama işte Şam Borsası’nda hisse senetleri değer kazanıyordu. Orada da öyle buradaki gibi, hesap yapıyorlardı: Endeks şimdi nereye gider diye. Mısır Borsası, hiç de öyle Şam Borsası gibi değil. Şam Borsası 2008 gibi açıldı. Benim birkaç yıl önceden hatırladığım, Şam’da borsa listesindeki hisse senetlerinin yüzde 60’ı banka hisse senetleriydi. Reel sektör firması sayısı pek azdı.
Şam Borsası aylardır hep aynı vaziyette şimdilerde: Şam Borsası’nda fazla bir işlem olmuyor. Günler sıkıcı geçiyor. Ama bakın Mısır Borsası öyle değil. Mısır Borsası, Kahire Borsası ve İskenderiye Borsası’nın birleşmesiyle oluşmuş. İskenderiye Borsası’nın kuruluşu 1883’e, Kahire’nin ki ise 1903 yılına kadar gidiyor. Ortada bir gelenek var yani. EGX30 ise, Mısır Borsası’nda en çok işlem gören 30 hisse senedinin fiyat hareketini bize basit bir biçimde yansıtıyor. İşte bu EGX30 şimdi normale döndü. İşlem hacmi ise daha yeni yeni kıpırdanmaya başladı. Dolayısıyla sığ bir piyasada yukarı yönlü bir hareket söz konusu olan şimdilik. Borsada işlem gören 100 hisse senedinin fiyat hareketini yansıtan EGX100 2014 başından beri yüzde 5 civarında yükseldi. Yalnızca referandumun olaysız geçeceği anlaşıldığında bir yüzde 1’lik artış oldu.
Peki nasıl oluyor da oluyor? Ben bu halin esas olarak sermaye kontrolleri ile alakalı olduğunu düşünüyorum. Hem Mısır’da hem de Suriye’de. Bu tür hareketler yabancı yatırımcılarla alakalı olmuyor. Çünkü siyasi bir kriz ihtimali ile onlar zaten kaçıp gidiveriyor. Geriye kalıyor, kaçıp gidemeyenler yani yerli yatırımcılar. Onlar da ne yapsın, işte böyle, oyun oynuyormuş gibi hisse senetlerini alıp satıyorlar. Yabancıları bir nevi bekliyorlar. Şimdi bir düşünün bakalım: Elinizde tasarrufunuz var, yurt dışına kaçıramamışsınız. Ne yapacaksınız? Türk Lirası, altın, dolar bir şeyler alıp bekleyeceksiniz. İşte onlar da öyle yapıyorlar.
Mısır esas itibariyle dışa kapalı bir ülke. Türkiye’nin 1980’li yıllarda yaptığını hala yapamadı. Piyasa reformlarını gerçekleştiremedi. Muhammed Mursi’yi Turgut Özal gibi olur diye cumhurbaşkanı seçtiler. Ama o da beceriksiz çıktı, Turgut Bey’e yaklaşamadı bile. Sonra darbe oldu. Darbeden sonra, Mısır’da anayasa komisyonu geçen yıl büyük bir hızla çalıştı. Anayasa referandumu geçen hafta tamamlandı. Yeni anayasa yüzde 98 gibi bir oranla evet oyu aldı. Referanduma katılım oranı yüzde 40’a yaklaştı. Mursi döneminde kabul edilen anayasa için referandum sandığına toplam seçmenlerin yüzde 32’si gitmişti. Şimdi Mısır’da üç ay içinde cumhurbaşkanlığı seçimi yapılacak. Yeni bir dönem başlayacak.
Pek, neden böyle oluyor? Önce bir şahit göstereyim. İngiliz Financial Times gazetesine konuşan bir borsa simsarı “Politik istikrar umudunun artmasının borsayı sürüklediğini” söylüyordu. Ben Mısır yatırımcılarının moralindeki düzelmenin doğrudan siyasi istikrarla alakalı olduğunu düşünüyorum. Bunun dışında ortada moralli olmayı sağlayacak bir ekonomik program filan görünmüyor. Mısır bütçesinin üçte biri hala petrol ve elektrik fiyatı sübvansiyonlarına gidiyor. Üçte biri ile kamu çalışanlarının maaşı ödeniyor. Üçte biri de faiz ödemelerine gidiyor. Kamu hizmetlerini sürdürebilmek için ise borç stokunu artırmak gerekiyor. Mevcut durumun sürdürülebilir olmadığı ortada.
Mısır için bugün ilk gereken istikrarı temin etmek. Hele bir hareket bitsin, o zaman esas meseleye, ekonomiye odaklanmak mümkün olabilecek. Bu açıdan bakıldığında, Mısır’da deneyin yeni bir aşaması başlıyor galiba.