Milli YHT üretimi başka bahara mı kaldı ? Milli YHT üretimi başka bahara mı kaldı?
Milli Yüksek Hızlı Tren (YHT) üretimi için daha önce 25 Ocak tarihinde yapılacağı duyurulan ön yeterlilik ihalesi, 5 Nisan tarihine ertelenmişti, şimdi de iptal edildi. Herhangi bir açıklama yapılmadığı için iptal nedenlerini bilmiyoruz ancak, duyumlarımıza göre ihaleye girmesi beklenen Alstom, Talgo, Hyundai Rotem, Caf, Stadler, Hitachi, Bombardier, Siemens gibi dünya devleri ön yeterlilik ihalesi için başvuruda bulunmadı.
TCDD Genel Müdürlüğü, 96 adet Yüksek Hızlı Tren seti üretimi için ön yeterlilik ihalesi ilanını 23 Kasım 2017 tarihinde Kamu İhale Bülteni’nde yayınlamıştı. Projede teknoloji transfer merkezi ve yerli ana araç üreticisi olarak da Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii AŞ ( Tülomsaş) belirlenmişti. Ön yeterlilik değerlendirmesi için son tarih 25 Ocak 2018 tarihi olarak ilan edilmişti, ihalenin de bu yıl içinde yapılması bekleniyordu.
İhalesi iptal edilen proje şu; YHT seti için Eskişehir’e yerli üretim ve test tesisi kurulacak. İhaleyi kazanan yabancı firma YHT üretimine ilişkin tüm birikimini teknoloji transferi yoluyla Tülomsaş’a aktaracak. Saatte 250 km hıza sahip YHT setlerinin üretimi teknoloji transferi ile üç aşamada gerçekleştirilecek. YHT setleri, ilk aşamada 20 adet ve yüzde 10 yerlilik oranıyla Tülomsaş’ta üretilmiş olarak ithal edilecek, ikinci aşamada 60 adeti yüzde 53 yerlilik oranıyla, üçüncü aşamada özgün bir tasarıma sahip olarak yüzde 74 yerlilik oranıyla yine Tülomsaş tesislerinde üretilecek. Böylelikle Türkiye, yeni nesil YHT teknolojisine sahip olacak. Üretilecek araçların tüm AB ülkelerinde çalışmasına olanak verecek olan Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartnamesi’ne sahip olması da öngörülüyor. Buna göre, milli YHT’lerin tüm haklarına sahip olunacak ve herhangi bir kısıtlama olmaksızın yurtdışına satış olanağı da elde edilecek. Önümüzdeki yıllarda işletmeye açılması planlanan YHT hatlarındaki araç ihtiyacını karşılayacak olan projede, demiryolu işletmecisi ise TCDD Taşımacılık AŞ olacak. Kamu İhale Bülteni’nde yer alan bilgilere göre ön yeterlilik değerlendirmesinde adaylardan 300 milyon euro tutarında bankalar nezdinde kullanılmamış nakdi, gayri nakdi kredi ya da kısıtlama bulunmayan mevduatı gösteren banka referans mektubu isteniyor. İhale kapsamında iki adet tam ölçekli ve hareketli YHT simülatörünün yanı sıra, çeşitli yedek malzeme temini de gerçekleştirilecek.
Her biri 34 milyon euro değerinde olan YHT setlerinin ithal edilmesi Türkiye’ye toplam 3 milyar 264 milyon euro gibi bir rakama mal oluyor. YHT setlerinin teknoloji transferi yoluyla ve giderek artırılan yerlilik oranıyla Eskişehir’de üretilmesi ile önemli döviz tasarrufu yapılması hedefleniyor. Ülke ekonomisine önemli katkıları yanında, Eskişehir’in de bu alanda bir merkez olmasını sağlaması da bekleniyor.
Başarılı olunursa iyi bir proje elbette ama gerçekleştirilmesi biraz zor görünüyor. Zira anlaşılıyor ki, Türkiye’nin herhangi bir kısıtlama olmaksızın tüm haklarına ve yurtdışına satış olanağına sahip olmayı planladığı YHT seti üretim projesi için hiçbir yabancı firma tüm birikimini Tülomsaş ve Türkiye’ye aktarmak, teknolojisini paylaşmak istemiyor. Bu gayet normal değil mi? Bir asır bu konuda çalışan, teknolojisine yatırımlar yapıp geliştiren ve dünyaya hızlı tren setleri satan firmalar, yüzde 74 yerlilik oranına ulaştırılması planlanan hızlı tren setleri için bilgi birikimini ve teknolojisini başka bir firma ve ülkeye aktarıp, neden kendisine rakip yaratmak istesin ki?
Bundan sonraki süreç, ihale şartnamesinin gözden geçirilip, revize edilerek yeniden ihaleye çıkılması, ya da tamamen projenin iptal edilmesi şeklinde gelişebilir. Tamamen iptal edilmesi Eskişehir’de beklentilerin ve gelecek planlarının da değişmesine sebep olur ki, bu da ciddi bir motivasyon kaybını beraberinde getirir. Zira bu proje Eskişehir sanayisini heyecanlandırmış ve yeni yatırımları gündeme getirmişti. Eskişehir kamuoyunun beklentisi projenin akıbeti hakkında sağlıklı bir şekilde bilgilendirilmek yönünde, sanırım bu kadarını bu şehir hak ediyor.