Mikrofon şov ve 2024 karnemiz

2024 yılı, dünyamız için sürdürülebilir­lik açısından karmaşık ve çetin bir dö­nem oldu. Yıllar geçtikçe artan farkındalık ve çabalar, ne yazık ki bazı temel gösterge­lerde beklenen etkiyi yaratamadı.

Sürdürü­lebilir Kalkınma Amaçları'nın (SKA) yal­nızca yüzde 16’sında kayda değer ilerleme sağlanırken, geri kalan hedefler ya yerinde saydı ya da daha da kötüleşti. İşte 2024’ün sürdürülebilirlik karnesi, göz ardı edileme­yecek verilerle karşımızda.

Küresel karbon emisyonlarında geri adım

Savaşların etkisiyle NATO üyesi ülkele­rin 2023 yılındaki 1,34 trilyon dolarlık askeri harcamaları, 233 milyon ton CO2 emisyonu­na neden oldu. AB ordularının karbon ayak izi ise 25 milyon ton CO2 ile 15 milyon araba­nın yıllık emisyon değerine ulaştı. Fosil ya­kıtların hâlâ enerji sektörünün yüzde 73’ünü oluşturması, karbon salınımını 37,4 mil­yar tona taşıdı. Üstelik Hindistan’da yüzde 4,6, Çin’de yüzde 1,2 oranında artış yaşandı. Avrupa Birliği gibi bölgelerde emisyonlar­da azalma görülse de (yüzde 3,8), bu durum küresel tabloyu dengelemeye yetmedi.

Tür­kiye’ye baktığımızda ise halihazırda karışık olan tabloya 2024’ü geride bırakırken de po­zitif katkı sağlamadık. SKA sıralamasında 72. sırada yer alan Türkiye, 70,5 puanla orta düzeyde bir performans sergiledi. Temiz su­ya erişim ve eğitimde güçlü göstergelere sa­hip olsak da karbon emisyonlarında yaşanan artış, iklim hedeflerinden ne kadar uzak ol­duğumuzun alarmını vermeye devam ediyor.

Biyolojik çeşitlilik, su stresi, gıda güvenliği

Biyoçeşitlilik üzerindeki güçlü baskı de­vam ederken, 2024 yılında yaklaşık 50 en­demik türün yok olduğu tahmin ediliyor. Or­mansızlaşma, habitat kaybı ve iklim değişik­liği bu kayıpların başlıca nedenleri. Küresel orman kaybı 10 milyon hektarı bulurken, mercan resiflerinin yüzde 14’ü ise son 20 yıl­da yok oldu. Dünya genelinde resif oluşturan mercan türlerinin yaklaşık yüzde 44'ü, 2024 yılında da yok olma riski altında varlığına devam etti. Türkiye’nin zengin biyolojik çe­şitliliği de aynı tehdit altında yılı geride bıra­kıyor. Orman yangınları ve kentsel genişle­me, birçok endemik türü tehlikeye sokuyor.

Dünya nüfusunun yüzde 25’i, su kıtlığı ya­şayan bölgelerde hayatını sürdürüyor. Bu durumda su, 2024’te de hayati önemini koru­du ama biz insanlık olarak kendisini pek ko­ruyamadık. Küresel su tüketimi 2024 yılında da yüzde 3 oranında artarken, yeraltı su re­zervlerinin yüzde 20’si hala tükenme riskiy­le karşı karşıya. Türkiye için de durum kritik. Kişi başına düşen yıllık su miktarı 1,350 m3 seviyesine düşerek “su stresi” sınırına yak­laştık. Ülkemizdeki baraj doluluk oranların­da ise yüzde 15-20’lik azalma kaydedildi.

Gıda güvenliği, 2024’ün en çarpıcı sürdü­rülebilirlik meselelerinden biri oldu. Yakla­şık 600 milyon insan açlıkla mücadele eder­ken, 1,3 milyar ton gıda israf edildi. Küresel gıda üretimindeki verimlilik artışına rağ­men, üretimde kullanılan su miktarı yüzde 7 arttı. Bu durum, tarımsal faaliyetlerin su kaynaklarına verilen zararı da artırdı.

Az laf çok iş yerine çok laf az iş

2024 yılında SKA’ların önündeki en bü­yük engellerden biri de finansal kaynak ek­sikliği olarak kayıtlara geçti. Gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilir projeler için gerekli olan yıllık finansman açığı 4,3 tril­yon dolar. Türkiye gibi ülkelerde altyapı projeleri ve yeşil dönüşüm girişimleri bu fi­nansman yetersizliği nedeniyle yavaş iler­liyor.

Bu anlamda 2024 yılı, sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmada ne kadar geride olduğumuzu bir kez daha gözler önü­ne serdi. Karbon emisyonları azaltılama­dı, biyolojik çeşitlilik korunamadı, su stresi azaltılamadı, gıda israfı önlenemedi… Ama çalıştaylar yapıldı, zirveler düzenlendi, gü­zel konuşmalar yapıldı. Ne yazık ki doğa ne konuşmaları dinledi ne de raporları okudu. Gezegen alarm vermeye, karar alıcılar ise mikrofonları düzeltmeye devam etti.