Mevduat hacminde reel daralma

Ekonomide geçen yılki radikal politika değişikliği ile faizde yaşanan rekor artış sürecin­de oluşan “mevduata hücum” algısına karşılık, vadeli mevduatın hacminde reel bazda büyüme olmadığı belirlendi.

Son üç ayda enflasyondaki düşüş sayesinde aylık getirisi aylık TÜFE artışlarının üzerinde seyrettiği için reel olarak da kazandırmaya başlayan vadeli mevduatın hacmi, özellikle ha­ziran-temmuzdaki reel büyümenin ardından ağustosta yeniden daraldı. Vadeli mevduatın hacmi reel olarak bir yıl önceki düzeyinin hala yüzde 9,2 altında.

Aylık reel getiri

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre başlıca finansal yatırım araçları içinde mev­duat, ağustos ayında yüzde 3,35 olan aylık nominal faizi yüzde 2,47’lik tüke­tici fiyatları (TÜFE) bazında aylık enf­lasyondan arındırıldığında reel olarak yüzde 0,86 reel getiri sağladı. Son bir yıllık dönemde vadeli mevduatın ay­lık getirisi bu yıl hazirana kadar nega­tif seyretmişti. Buna göre son üç aydır mevduatta reel getiri elde ediliyor.

Geçen yıl ağustosta aylık yüzde 9,09 olan enflasyona karşılık mevduat, ay­lık nominal getirisi yüzde 1,69 olduğu için reel olarak yüzde 6,78 zarara uğ­ratmıştı. Aylar itibarıyla enflasyonla faiz arasındaki makasın giderek daral­ması ile aylık reel zarar bu yıl mayıs­ta yüzde 0,19’a düşmüş, haziranda ise aylık nominal faiz yüzde 3,29 olurken, aylık enflasyon yüzde 1,64’te kaldığı için mevduat yüzde 1,62 ile reel geti­ri bandına geçmişti. Vadeli mevdua­tın aylık nominal getirisi temmuzda da yüzde 3,34’le aylık yüzde 3,23’lük enf­lasyonun üzerinde kalmış ve yatırım­cısı yüzde 0,11’le reel getiri elde etmişti.

Enflasyon kadar büyümedi

Bankacılık Düzenleme ve Denetle­me Kurumu (BDDK) verilerine göre, vadeli mevduatın temmuz sonunda 11 trilyon 222,7 milyar lira olan hac­mi ağustos ayında cari olarak yüz­de 1,74 büyüyerek 11 trilyon 418,3 milyar liraya yükseldi. Ancak mev­duat hacmindeki cari büyüme, enf­lasyonun altında kaldı. Aylık yüzde 2,47’lik enflasyondan arındırıldı­ğında vadeli mevduatın hacminde yüzde 0,71 reel daralma olduğu be­lirlendi.

Son bir yılda aşırı yükselen faizle­rin yarattığı koşullarda ekonominin üretim, tüketim ve yatırım ayakların­da sert fren eğilimi ortaya çıkmıştı. Bu gelişme, geniş halk kitlelerinin bi­rikimleri ve sanayi sermayesi de da­hil eldeki kaynakların mevduata yö­neldiği algısına yol açmıştı. Ancak aylar itibarıyla vadeli mevduat hac­mindeki büyüme bu yıl mart sonuna kadar enflasyonun altında seyretmiş, başka deyişle mevduat hacmi reel bazda daralma süreci yaşamıştı. Va­deli mevduatın hacmi ilk kez nisanda yüzde 0,34’le reel büyümeye geçmiş, mayısta enflasyonla aynı oranda bü­yümüş, haziranda reel olarak yüzde 1,55, temmuz ayında da yüzde 0,67 oranında büyüme kaydetmişti.

BDDK verilerine göre son bir yıl­da toplam mevduat hacmi cari ola­rak yüzde 35,3 büyüyerek 17 trilyon 441,4 milyar liraya yükseldi. Toplam mevduatın ağustos sonu itibarıyla 11 trilyon 418,3 milyar liralık bölümünü vadeli, 6 trilyon 23,1 milyarını vade­siz mevduat oluşturdu. Vadesiz mev­duatın hacmi son bir yılda cari ola­rak yüzde 30,5 büyürken, faiz hare­ketlerine tepkinin ölçülmesinde asıl baz alınması gereken vadeli mevduat yüzde 38’le daha hızlı büyüdü. Ancak enflasyonla indirgendiğinde vadeli mevduatın hacminin reel olarak bir yıl önceki düzeyinin yüzde 9,2 altında olduğu görüldü.

Ağustos sonu itibarıyla toplam va­deli mevduatın 6 trilyon 952,7 milyar­la en büyük bölümünü, gerçek kişilere ait hesaplar oluşturdu. Son bir yıldaki cari büyümesi yüzde 42,4’le enflasyo­nun altında kalan söz konusu mevdu­at son bir yılda hacmi reel olarak yüzde 6,3 daraldı. Şirketlere ait vadeli mev­duatın hacmi son bir yılda yüzde 30,4 cari artışla 3 trilyon 708,6 milyar li­ra olurken; reel olarak yüzde 14,2 da­ralma kaydetti. Resmi kuruluşlara ait vadeli mevduat da son bir yılda yüz­de 37,8 cari büyüme ile 757 milyar lira olurken, reel bazda yüzde 9,3 daraldı.

Ağustosta da en yüksek getiri altından

 TÜİK verilerine göre ağustos ayında başlıca finansal yatırım araçları içinde en yüksek reel getiri külçe altından elde edildi. Aylık TÜFE ile indirgendiğinde külçe altının aylık reel getirisi yüzde 4,01 oldu. TÜFE ile indirgenmiş aylık reel getiri oranında bu enstrümanı yüzde 1,4’le euro ve yüzde 0,86 ile mevduat faizi izledi. Ağustosta reel olarak dolarda yüzde 0,18, devlet iç borçlanma senetlerinde (DİBS) yüzde 1,44 ve Borsa’da ise yüzde 10,76 zarar yaşandı.

Son bir yılda ise külçe altın yüzde 5,54 oranı ile reel bazda kazandıran tek finansal yatırım aracı oldu. Bu dönemde reel olarak en büyük zarar ise yüzde 32,66 ile DİBS’te yaşandı. Son aylarda reel getiri bandına geçmesine rağmen mevduat yatırımcısı da yıllık bazda zararda. Geçen yılki düşük faizlere ve yıllık enflasyona göre mevduat son bir yılda reel olarak yüzde 20,68 zarara uğrattı. Yıllık bazda dolarda yüzde 17,92, euroda yüzde 17,19, Borsa’da yüzde 13,87 oranında reel zarar yaşandığı açıklandı.

 1 milyon TL mevduatın aylık getirisi

TÜİK’in, ortalama yüzde 3,35 açık­ladığı mevduatın ağustos ayı brüt nominal faizinden yüzde 7,5 stopaj düşülünce aylık net getiri yüzde 3,10 oluyor. Buna göre 1 milyon li­ralık mevduat hesabının aylık net getirisi 31 bin TL ve vade sonu baki­yesi 1 milyon 31 bin TL.

Merkez Bankası’na göre ise ağus­tos ayında sektör ortalamasında bir aya kadar vadeli mevduatın yıllık basit faiz oranı yüzde 53,99. Bu faiz oranı üzerinden açılmış örneğin 29 gün vadeli bir hesabın yıllık faizi 365’e bölünüp 29 ile çar­pıldığında aylık brüt nominal faiz getirisi yüzde 4,29 ve yüzde 7,5’lik stopaj sonrası net getirisi yüzde 3,97. Bu oranla 1 milyon liralık bi­rikimin vade sonu getirisi 39 bin 700 TL ve dönem sonu bakiyesi 1 milyon 39 bin 700 TL. Ancak “re­el” getiri hesabı için aylık nominal oranın enflasyondan arındırılması gerekiyor.

Merkez Bankası veri setine gö­re bir aya kadar vadeli mevduatın geçen yıl ağustosta yüzde 23,49 olan sektör ortalaması yıllık basit faiz oranı izleyen dönemde yükse­lerek bu yıl mayısta yüzde 56,18’e kadar çıktı ve 1 milyon TL’lik hesa­bın aylık getirisi mayısta 41 bin 288 TL oldu. İzleyen üç ayda ise faiz ka­demeli düşüşle yüzde 54’ün altına indi. Bu dönemde diğer vadelerde de faizler geriledi. Tüm vadeler or­talamasında toplam TL mevduat yıllık basit faizi son üç ayda düşe­rek ağustosta yüzde 55,41’e indi.

KKM’de rekor azalış

Dövizdeki yükselişi baskılamak için ekonomi yönetimi tarafından 2022 başında “liralaşma” hedefiyle ihdas edilen, ancak kamuya yük­lediği aşırı yük nedeniyle geçen yıl göreve gelen yeni ekonomi yöne­timince tasfiye süreci başlatılan Kur Korumalı Mevduatın (KKM) hacmi hızla küçüldü. Vadeli TL mevduat hacminin içinde yer alan KKM hesaplarının geçen yıl ağus­tos sonunda 3 trilyon 368,7 milyar lira olan, yılın sonunda 2 trilyon 626,4 milyara gerileyen hacmi, bu yıl ağustos sonu itibarıyla 1 trilyon 594,4 milyara kadar indi. Son bir yılda hacmi 1 trilyon 774,3 milyar lira küçülen KKM’de cari olarak yüzde 52,7, reel olarak yüzde 68,9 küçülme yaşandı